Many moons ago (in 1999, opa vertelt) las ik ten huize van mijn Zweedse schoonouders dit interview met biologe Berit Johansen in Gemini, het universiteitsblad van NTNU, de technische hogeschool in het Noorse Trondheim. Het ging over eicosanoïden, uit vetzuren gevormde hormoonachtige boodschapperstofjes die een cruciale rol spelen bij ondermeer ontstekingsreacties en (auto)immuniteit. Johansen stelde frank en vrij dat we tegenwoordig te veel bewerkte koolhydraten eten en te weinig eiwit en mariene vetten, met alle gevolgen van dien voor de eicosanoïdenbalans en onze gezondheid. Ze gaf ook zonder blikken of blozen een destijds wel erg blasfemisch voedingsadvies. Voor wie geen Noors leest, dit plaatje verbeeldt het duidelijk (de bovenste piramide is Berits piramide):
De nachtmerrie van de gemiddelde met Liga’s en Becel leurende Nederlandse diëtiste. Vanaf dat moment was Berit mijn grote paleoheld, maar door de jaren heen raakte ze een beetje op de achtergrond. Ze richtte een biomedisch bedrijfje op en ontwikkelde een paar veelbelovende biologicals voor de behandeling van ondermeer psoriasis. Vorige maand kwam de biologe plotseling weer in het nieuws (niet in het Nederlandse nieuws, uiteraard) met een intrigerend voedingsexperiment. Met micro arrays maten Berit en collega’s bij twee groepen mensen de expressie van bepaalde genen waarvan kennelijk precies bekend is wat ze doen. Vervolgens kregen beide groepen gedurende enkele weken een soort astronautenvoeding met hetzelfde aantal calorieën, maar met een verschillende macronutriëntsamenstelling. De ene groep kreeg iets van 60 procent koolhydraten, 20 procent vet en 10 procent eiwit, de andere groep kreeg van alle drie 33,3 procent. De samenstelling van het eerste menu komt overeen met die van de gemiddelde supermarktvoeding, terwijl de tweede groep beduidend minder koolhydraten en meer vet en eiwit at. Na zes dagen begon de genexpressie van de 33/33/33 groep gunstiger te worden. Weg van ontsteking, autoimmuniteit en insulineresistentie.
Opnieuw kwam Johansen met het advies om meer eiwit en mariene vetten en minder koolhydraten te eten, met de door haar niet nader toegelichte kanttekening dat je die koolhydraten maar het best uit groenten, fruit, en eventueel knolgewassen kunt halen.
Het paleoperspectief is, ik zal er in de secties ‘Paleo’ dieper op ingaan, ‘macronutriënt-neutraal’. Het menselijk genoom en de menselijke stofwisseling kunnen uit de voeten met de complete range aan macronutriënt verhoudingen. Metabole flexibiliteit is onze niche. Toch zien de meeste mensen verbeteringen bij koolhydraatbeperking. En laten we wel wezen, als je met een hengel en een mes wordt gedumpt in het gemiddelde West Europese nog wilde ecosysteem, is 30 procent kolisar (Zweeds voor koolhydraten) wel zo’n beetje het maximum dat je bij elkaar kunt scharrelen. Berit waarschuwt ook voor de ‘very low carb trap’. Te weinig kolisar is ook niet goed. Ze vertelt niet waarom, maar heeft ongetwijfeld een goede reden. Daarover hopelijk later meer.
Het Paleo Perspectief 
Hoi Melchior,
Mij hoef je niet meer te overtuigen. Ik zie de effecten van veel koolhydraten eten dagelijks. Je geeft goede munitie voor discussie. Bij veel mensen zakt hun kin op de borst als je hier over begint. Ik hoor dus niet bij de Becel- en Liga-leurende diëtisten. Die groep slinkt trouwens, gelukkig, bij de dag kan ik je melden. Zweden loopt voorop in deze andere manier van eten. Jammer dat veel publicaties niet vertaald worden in het Engels. Andreas Eenfeldt blogt gelukkig wel “leesbaar”!
Groet, Janet
Hoi Janet,
Welkom en dank voor je reactie!
Goed te horen dat de groep Sultanadiëtistes slinkt. Ik zal van nu af niet meer alle diëtistes over één kam scheren, promise. Als die beroepsgroep het probleem inderdaad blijkt te willen aanpakken, in plaats van er een deel van te zijn, zo veel te beter! Ik besef terdege dat het lastig is om ingesleten gewoonten bij cliënten te veranderen. Maar veel mensen staan opvallend open voor een logisch verhaal, zeker als je ze ervan kunt doordringen wat ze te winnen hebben.
Zweden loopt voorop, maar schiet ook door. Daar ontstaat momenteel een rabiate low carb taliban, terwijl Taubes’ koolhydraathypothese, hoewel een stap in de goede richting, zo langzamerhand toch echt gefalsifieerd is. Koolhydraten an sich zijn, zoals Jeroen Modderbaard elders opmerkte, niet het probleem. Andreas zou volgens mij eens een goed gesprek moeten voeren met Staffan Lindeberg.
Waaraan merk jij dat diëtistes (ik weet dat er ook een enkele man tussen zit) hun mening bijstellen?
Mooi, afgesproken 🙂 , de kam en scheerset zijn van tafel! Het onderwerp “koolhydraatbeperking” is vaker een issue bij scholingen en bij overlegstructuren binnen de beroepsgroep. Ook bij de grote landelijke lustrumbijeenkomst, dit voorjaar, stond het op het programma. Er is dus een kentering gaande. Het is alleen jammer dat velen toch strak werken volgens de bestaande protocollen en die geven geen ruimte voor eigen interpretatie. Voortschrijdend inzicht of niet. Een andere aanpak als je werkt binnen een keten kan problemen geven. Velen zijn waarschijnlijk te braaf. En dat straalt niet goed af. Dus voed ons met inzichten, dit blog hoort bij de collega’s onder de “favorieten” te staan.
Enig idee waar de Natuur Dietisten Nederland staan.? Heb zo het idee dat ze daar aardig op de hoogte zijn van de goede invloed van vetten in ons dieet. Is dat een grote groep of worden ze door de goegemeente nog steeds argwanend bekeken? Onze jongste is zo completely “pissed off” met de stand van zaken in de huidige medische wetenschap en praktijk dat ze na haar Bachelor’s Gezondheidsleer en Kinesiologie afziet van med school en zich richt op Registered Nutritionist en Natuurgeneeskunde
Nee! Niet doen! Laat haar geneeskunde studeren, net als Anastasia!!! Die flumstudies zullen (deels terecht) nooit serieus genomen worden.
Dat ben ik maar ten dele met je eens en vergat er bij te vermelden dat dit maar een deel van haar programma voor de komend vier of vijf jaar is. Ze heeft bewust een jaar uitgetrokken om even stoom af te blazen. Was erg actief, ondanks het feit dat ze lid was van de student council, member of the Safety Instr. Team for Students, founder and director van het studenten koor Itemba, benefit concerts voor een geadopteerd dorpje in Afrika gaf, studeerde ze af op de President’s list en was een van de few die a Leaderships Award kreeg. Ze was aangezocht door de Universiteit om haar Masters in Public Health bij hun te doen, en lid te worden van hun research team.
Momenteel doet ze vrijwilligerswerk (Foodbank e.d.) en is Rode Kruis Instructor CPR
Maar ze heeft, dankzij pa o.a. een steeds grotere belangstelling gekregen voor preventative healthcare en vond dat ze de basis daarvoor niet zou krijgen via de reguliere instellingen.
Ze heeft al geinformeerd naar mogelijkheden bij McMaster om daar haar Public Health te doen. Ik ben het met haar eens Melchior dat ze met deze opleiding heel wat meer kan bereiken dan als gewone medical practitioner. Deze mensen kom je tegen in de voorlichting, in de besturen van ziekenhuizen enz. Ik weet niks van de Nutritionist studies in Nederland maar hier beginnen ze allemaal met organische scheikunde. En veel verzorgings instellingen hebben naast de dietisten, nutritionists on staff.
York University is als een van de eerste begonnen met het sponsoring van een officieel universitair programma Nutrition and Health waarbij een heel breed scala aan geneeswijzen aan de orde komt.