Lipopolysachariden, graan, diabetes en springen zonder parachute

Lipopolysachariden zijn verbindingen van vetzuren en suikerketens die worden afgescheiden door met name gramnegatieve bacteriën. Ze (die lipopolysachariden) activeren het immuunsysteem, breken weefsels af en worden in verband gebracht met zo’n beetje iedere degeneratieve ziekte onder de zon, van diabetes tot Alzheimer.

Waar zitten die bacteriën? Ondermeer in je mond. Als ze daar de overhand krijgen, maakt je lichaam in reactie op de liposachariden een stofje aan met de ook al zo prozaïsche naam matrix metallo protease, een enzym dat tandvlees en kaakbotweefsel wegvreet. Het resultaat is parodontitis, verantwoordelijk voor zeg maar 80 procent van alle gebitsprotheses. Parodontitis is een betrouwbare voorbode van veel, heel veel narigheid. Het is ook epidemisch. Iets van de 1 op de 3 volwassenen heeft er in enige mate last van. Poetsen en flossen hebben weinig zin.

Een andere hangplek voor lipopolysachariden producerende bacteriën is de darm. Er zitten er altijd wel een paar (miljoen, miljard) en ze hebben zo hun functies, maar bij gezonde mensen wordt hun populatie in toom gehouden door vriendelijker bacteriën. In een gezonde darmflora komen dus nooit zulke grote doses lipopolysachariden vrij dat ze in de bloedbaan terecht komen. Onthoud dat even. Bij een gezonde darmflora komen geen zogenoemde endotoxinen in de bloedbaan.

Nu een paar willekeurige waarnemingen met betrekking tot diabetes type 2.

1 Mensen met diabetes type 2 die een Roux en Y gastric bypass ondergaan (waarbij een verbinding wordt gemaakt tussen het hoger gelegen deel van de maag en de dunne darm en waarbij het eerste deel van de dunne darm wordt omzeild) hebben vaak al een etmaal na de operatie – dus ver voor er ook maar enig gewichtsverlies is – weer een normale glucosetolerantie en zijn dus van hun diabetes ‘genezen’.

2 Mensen met diabetes type 2 die op een hongerdieet van 600 kcal per dag worden gezet, hebben vaak na enkele weken een normale glucosetolerantie.

3 Mensen met diabetes type 2 die op een strikt koolhydraatbeperkt ad libitum (zoveel ze willen eten) dieet worden gezet, hebben vaak snel weer een normale glucosetolerantie.

4 Mensen met diabetes 2 die op een niet koolhydraatbeperkt ad libitum paleodieet worden gezet, hebben vaak snel weer een normale glucosetolerantie.

5 Mensen met diabetes type 2 die op een energiebeperkt mediterraan dieet worden gezet, met grote nadruk op ‘gezonde volle granen’ en ‘goede vetten’, zien geen verbetering of zelfs een verslechtering van hun diabetes.

Welke factor hebben alle interventies die tot herstel van glucosetolerantie leiden gemeen? Ga het rijtje langs en je moet het volgende constateren: bij alle interventies die diabetes 2 opheffen/verbeteren ‘ziet’ het bovenste deel van de dunne darm geen of weinig koolhydraten uit granen.

Tot voor kort dacht ik dat de antinutriënten in granen (gliadinen, lectinen) hoofdverantwoordelijk waren. Onderzoek van Alessio Fasano laat zien dat die bij iedereen een zekere mate van metabole miscommunicatie teweeg brengen. Maar een net gepubliceerde hypothese van een slimmerik uit de contreien van James is zo mogelijk nog eleganter. Hij maakt Fasano’s onderzoek niet irrelevant, integendeel, bekrachtiging ervan zou graan nog verdachter maken dan het in de evolutiegeneeskunde al is.

Gastroenteroloog Ian Spreadbury uit Ontario stelt dat het er op lijkt dat neolitische koolhydraten uit granen het unieke vermogen hebben om zowel de lipopolysachariden producerende bacteriepopulaties in de darm (en mond?) te doen exploderen als de opnamecapaciteit van de darm voor die lipopolysachariden te vergroten. De bekende ‘double whammy’. Gooi vet in de mix en het wordt allemaal nog gemener, want vet vergemakkelijkt de opname van endotoxinen. Lipopolysachariden horen niet in de bloedbaan thuis. Als de dosis endotoxinen erg hoog is, word je letterlijk doodziek. Sepsis, heet dat. Gevreesde, levensbedreigende complicatie van sommige bacteriologische infecties. Produceert je graangevoerde darmflora telkens kleine beetjes, dan word je iets minder ziek. “Ik had het gevoel of ik werd vergiftigd,” zei iemand hier kort geleden. Na lezing van Spreadbury’s idee krijg ik het unheimische gevoel dat ze letterlijk gelijk had.

Hier een lang citaat uit de samenvatting:

Due to being made up of cells, virtually all “ancestral foods” have markedly lower carbohydrate densities than flour- and sugar-containing foods, a property quite independent of glycemic index. Thus the “forgotten organ” of the gastrointestinal microbiota is a prime candidate to be influenced by evolutionarily unprecedented postprandial luminal carbohydrate concentrations. The present hypothesis suggests that in parallel with the bacterial effects of sugars on dental and periodontal health, acellular flours, sugars, and processed foods produce an inflammatory microbiota via the upper gastrointestinal tract, with fat able to effect a “double hit” by increasing systemic absorption of lipopolysaccharide. This model is consistent with a broad spectrum of reported dietary phenomena. A diet of grain-free whole foods with carbohydrate from cellular tubers, leaves, and fruits may produce a gastrointestinal microbiota consistent with our evolutionary condition, potentially explaining the exceptional macronutrient-independent metabolic health of non-Westernized populations, and the apparent efficacy of the modern “Paleolithic” diet on satiety and metabolism.

Met andere woorden, dat gezonde bord volkorenpasta met virgin olijfolie dat gezondheidsbewuste  grachtengordeltypes zichzelf telkens weer voorschotelen, de met breinvriendelijke margarine besmeerde bammetjes die ze hun kroost serveren, ze creëren daarbinnen telkens weer een perfecte storm. Bekijk ook even dit filmpje van dokter Kim Mulvihill (staat in het artikel), de reporter van CBS die na haar eigen paleotransformatie bezig is met een door veel partijen met argusogen gadegeslagen paleo-kruistocht. Nefrologe Lynda Frassetto blijkt de paleo-interventie ook te hebben onderzocht in een groep mensen met diabetes. Met ongeëvenaarde resultaten. Keurig peer reviewed spul. “Paleo is het beste wat we hebben,” zegt ze met een zucht die verraadt dat ze zich afvraagt waarom we hier verder niks mee doen.

Wie zich zoals professor Frassetto hardop afvraagt waarom we ‘het beste wat we hebben tegen diabetes type 2′ niet inzetten of tenminste als optie aanbieden, wordt door het weldenkende deel der natie – het juiste volk dat op de juiste wijze en met de juiste geaffecteerde tongval converseert met andere juiste mensen, teiltje graag, snel – weggezet als absolutist. Het enige juiste wetenschappelijke traject, zo blazen zij hoog van hun ivoren toren, is wachten tot er een RCT met 10.000 deelnemers in elke arm is. Of, godbetert, een of ander computermodel…

Vertel dat een dokter die zichzelf bevrijdde van een ernstig metabool probleem. Zoals Kim Mulvihill. Haar antwoord laat zich raden: “Stick it where the sun doesn’t shine, you myopic Dick.”*

Er is een grens aan de validiteit van het n=1 is n=0 argument. Aan het argument dat anekdotes en zelfs kleine interventiestudies niet tellen. Wie een parachute aantrekt alvorens uit een vliegtuig te springen, baseert zich op wetenschap van het niveau n=1. Op ‘de aller slechtste wetenschap die er is’. Er is geen RCT waarbij tenminste 100 gezonde mensen met en 100 gezonde mensen zonder parachute uit een vliegtuig stapten om te kijken in welke groep zich de geringste morbiditeit en mortaliteit voordeed. En als die RCT er wel zou zijn, dan zouden de sceptici aanvoeren dat de opzet niet deugde: sorry jongens, dat is geen bewijs want hij was niet cross over ;-). Dit lijkt een overdreven vergelijking. Maar het metabool syndroom en diabetes hebben op termijn behoorlijk gruwelijke consequenties. En telkens als iemand de paleoparachute aantrekt, volgt een zachte landing.

* “Steek het waar de zon niet schijnt, jij bijziende (kortzichtige) eikel.”

Naschrift: Het volledige artikel van Ian Spreadbury is te downloaden (downloadknop onder het abstract). Zeeeeeeeeer lezenswaardig. Vele puzzelstukjes vallen op hun plaats. Nog twee citaten:

Removal of grains and all refined foods is one of the hallmarks of the “Paleolithic” diet, a modern way of eating that attempts to approximate the characteristics of ancestral diets. Although the literature of clinical studies of this dietary pattern in Westerners is currently small, it is also unanimous. Each published experimental comparison of a diet containing grains with one excluding grains has found significant favorable metabolic effects in the grain-restricted groups, with beneficial effects large enough to render the studies adequately powered despite their small test groups. The randomized clinical trials have shown significantly greater reductions in weight and waist circumference in an ad libitum Paleolithic-style diet compared with the consensus “Mediterranean” or “Diabetes” diets and significant improvements over the Mediterranean diet in blood glucose control, independently of the superior waist-circumference reduction.

En:

We should not settle for the meager improvements attainable from the consensus dietary advice when it is already clear that so much more might be achieved. Our sights should be set high, to see how close we can move levels of industrialized metabolic health toward those enjoyed by non-Westernized populations. While many will resist making dietary changes of such magnitude, official advice must nonetheless point in the correct direction, allowing individuals to make informed decisions.

Geachte heer Rosenmöller, geachte dames en heren van de Gezondheidsraad, waar wacht u op?