Maelán Fontes, een jonge Spaanse onderzoeker die werkt onder de vleugels van paleopionier en hoogleraar huisartsgeneeskunde Staffan Lindeberg (Lund, Zweden), hield op het Ancestral Health Symposium 2012 een lezing die mij (zwaar beïnvloed als ik ben door Lindeberg) bijzonder aanspreekt. ‘Food and Western Disease Beyond Nutrients: Antinutrients’ is de lezing getiteld. Fontes gaat in op de mogelijke verklaringen voor de waarneming dat mensen vrij blijven van ziekte en dysfunctie op voedingspatronen met sterk uiteenlopende macronutriëntverhoudingen en zelfs grote verschillen in micronutriënten. Het gaat mis zodra we items op het menu zetten die nooit een substantieel deel hebben uitgemaakt van de humane voeding, zoals granen, soja, melk en geconcentreerde meervoudig onverzadigde plantaardige vetten.
Hij laat zien hoe bioactieve stoffen in met name granen en bonen – die zoals iedereen met enig biologisch inzicht onmiddellijk zal inzien niet gegeten willen worden – allerlei ongewenste effecten sorteren in iedere dwaze diersoort die het in zijn hoofd haalt ervan te eten. Nieuw voor mij was dat rijst, in liberale paleokringen soms aangeduid als ‘safe starch’, micro-RNA bevat, waardoor de lever instructies krijgt het aantal LDL-receptoren te verminderen. Minder LDL-receptoren is verminderde LDL-clearance is een hoger LDL-cholesterol. Of dat slecht is weten we niet, maar we weten wel dat een voeding volgens ons bierviltje (ook Fontes spreekt van een ‘soorteigen voeding’) dit niet doet. Ook interessant is Fontes’ vondst dat de exorfinen in tarwe onafhankelijk van de glucose-laod zowel insuline als glucagon omhoog stuwen, een biologisch gezien volstrekt incongruente situatie, met allerlei duistere consequenties. Diabetes type 2 is vermoedelijk meer het gevolg van het onvermogen van de lever om te stoppen met glucoseproductie (dankzij ondermeer die exorfinen) dan van insulinetekort. Als alle signaalsystemen goed werken, hebben cellen nauwelijks insuline nodig om glucose op te nemen. Dus neem nog een lekker bordje pasta ;-).
Misschien dat de lezing van deze wetenschapper bepaalde hardnekkige criticasters (‘It’s all pseudoscience’) kan doen inzien dat populatiestudies in groepen die allemaal in meer of mindere mate neolithische voedingsmiddelen gebruiken, weinig zeggen. Hoewel, ik besef dat dat een wel erg optimistische veronderstelling is. Volkoren graanproducten zijn immers gezond, laten alle epidemiologische onderzoeken zien!
Fontes was ook mede-auteur van het bekende artikel Western Diet and Lifestyle Diseases. Zijn website is in het Spaans, maar er staan enkele lezingen in het Engels op.
Het Paleo Perspectief 
Hoi Melchior,
“ Het gaat mis zodra we items op het menu zetten die nooit een substantieel deel hebben uitgemaakt van de humane voeding, zoals granen, soja, melk en geconcentreerde meervoudig onverzadigde plantaardige vetten”.
Tegen deze observatie valt natuurlijk weinig in te brengen. Het blijft natuurlijk wel interessant om te weten welke invloed op het ontstaan van welvaartsziekten deze voedingsmiddelen op zich zelf hebben. De bovengenoemde voedingsmiddelen zijn al lange tijd onderdeel van de dagelijkse westerse voeding. Ook in de periode dat de incidentie van deze ziekten en dan met name diabetes op een veel lager niveau lagen.
Granen en plantaardige vetten zijn direct in verband te brengen met de consumptie van (hoog) bewerkt voedsel. Dit was ook vijftig jaar geleden al het geval, alleen was toen het aandeel, en de mate van bewerking van deze voedingsmiddelen lager.
Om de daadwerkelijke uitwerking van deze voedingsmiddelen te beoordelen moet je denkt ik traditionele bevolkingsgroepen als de Kitava niet vergelijken met de normale westerse bevolking maar met bevolkingsgroepen die deze neolithische voedingsmiddelen in de meest onbewerkte vorm eten. Ook deze bevolkingsgroepen hebben vermoedelijk minder last van welvaartsziekten dan wij.
Absoluut, Fred-Jan. Aanzienlijk minder last. Maar ze zijn er niet vrij van, zoals de jager/verzamelaars, vissers, horticulturalisten. Lindebergs vergelijkende onderzoek met een paleoarm en een mediterrane arm in diabeten met CHD was zo eerlijk als in een niet gecontroleerde setting mogelijk is, en zelfs in zijn jongste cross over experiment werden alle markers van het glucosemetabolisme significant beter gedurende de ‘paleo’-periode.
We krijgen een steeds beter idee hoe tarwe et al (ondermeer) de energieregulatie verstoren, we hebben die kleine maar fijne RCT’s en we hebben de niet aflatende stroom n=1 getuigenissen van mensen die de vermoedelijke worst offenders weglaten. Hoe veel meer is er nodig om mensen als Katan zo ver te krijgen dat ze zichzelf de vraag stellen: is hier misschien inderdaad toch iets aan de hand? Natuurlijk moeten we de mechanismen uitpluizen! Liever vandaag dan morgen. En als het allemaal onzin zal blijken te zijn, als ik en andere gekken naar een luchtspiegeling hebben zitten kijken, prima.
Frassetto’s lezing is ook aardig. In haar jongste studie heeft ze gekeken naar het fructosemetabolisme. Paleo-arm at veel fruit en veel meer fructose dan de controle-arm. Toch werden alle parameters die normaal bij hogere fructose-inname slechter worden, beter! Stephan Guyenet liep naar voren en vroeg Frassetto of hij dit echt goed gehoord had (ja) en ik zag hem denken…
Paleo corrigeert van alles wat we nog niet snappen.
Melchior,
Natuurlijk is het heel interessant om er achter te komen of/hoe tarwe de eetlustregulatie beïnvloed. Dat gaat echter niet veranderen dat een groot deel van onze overconsumptie niet eetlust gerelateerd is. Er spelen zich hier nog meer factoren af die niet simpelweg via een ingrediëntenlijst zijn te identificeren.
Er is naar mijn idee onderscheid te maken tussen de huidige aan overconsumptie gerelateerde problematiek in onze welvaartsmaatschappij en de weliswaar in geringere mate maar toch opduikende nare ziekteverschijnselen zoals kanker en hart en vaatziekten in bevolkingsgroepen die niet overconsumeren aan hoogbewerkte (neolithische)voedingsmiddelen. Deze laatste zijn vast in verband te brengen met de specifieke eigenschappen van bepaalde voedingsstoffen.
Fred-Jan, ik geloof dat niet eetlustgerelateerde overconsumptie nauwelijks een factor is. We hebben deze discussie eerder gevoerd, ik respecteer je mening, maar ik ben het niet met je eens. Ik denk dat gewicht en lichaamscompositie zuiver biologisch zijn. Waarom bereiken zwaar obese mensen na een gastric bypass – wanneer ze eenvoudigweg bijna niet meer kunnen eten – zelden een ‘normaal’ gewicht? Waarom ben ik in een ‘obesogeen’ milieu vol voortdurende verleidingen volkomen resistent tegen gewichtstoename, zelfs als ik mezelf tegen heug en meug zou volproppen? Waarom laten overfeeding experimenten bij mensen met een normaal gewicht geen explosieve gewichtstoename zien en knallen ze onmiddellijk post force feeding terug naar hun oude gewicht?
Voor nieuwkomers nog maar eens de bekende BBC-docu met Fredrik Nyström.
Hoi Melchior,
Deze discussie is inderdaad al eens eerder gevoerd. Ik respecteer overigens jouw mening uiteraard ook. Trouwens als je bedoeld dat de wijze waarop een individu gaat reageren op een overconsumptie stimulerende leefomgeving biologisch is, ben ik het hier mee eens.
Waar onze meningen klaarblijkelijk uiteenlopen is dat ik geloof dat de wijze waarop bepaalde voedingsstoffen worden gepresenteerd(smaak, uiterlijk, textuur), portie groottes , maaltijd frequenties(tussendoortjes) en sociale factoren(recreatief eten) van belangrijke invloed kunnen zijn op de totale energie inname, en als zodanig overconsumptie en dus overgewicht kunnen veroorzaken.
De reden dat gastric bypass patiënten vaak geen normaal gewicht bereiken, en zelfs in de meeste gevallen een deel van hun verloren gewicht weer aankomen moet je toch helaas zoeken in het gegeven dat zij toch in staat bleken de benodigde energie ondanks hun beperking naar binnen te werken. Een klein onderzoek onder 36 gastric bypass patiënten toonde wel aan dat het gemeten RMR van de groep die weer aan kwam een stuk lager lag(286 Kcal) dan de Harris-Benedict formule zou doen voorspellen.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19399563
Dat mensen na een periode van force feeding(weekje all inclusive vakantie resort) kort nadat zij hun oude leefpatroon weer hebben opgepakt, snel weer (grotendeels) op hun oude gewicht terecht komen is vrij logisch. De energie inname die bij het oude leefpatroon hoorde faciliteerde een bepaald gewicht(het oude) en bij hervatting van dat leefpatroon zou, mocht er door de periode van force feeding massa gewonnen zijn, er een energietekort optreden.
Hier een docu over waarom het een maagband of gastric bypass niet helpt: http://www.netwerk.tv/uitzending/2008-12-19/ondanks-maagband-nog-steeds-veel-te-zwaar
En nog eentje waarin uitgelegd wordt waarom het in de praktijk nogal ehm, ongezond en onnuttig is om een maagbandje te nemen (vanaf 5.00): http://www.uitzendinggemist.net/aflevering/138375/Metropolis.html
Nóg minder voedingsstoffen, ophopende tekorten, enorm veel lege voeding die je het makkelijkste nog kan eten, de groenten krijg je niet meer door je strot (= maagband). De psychologische problemen die ten grondslag liggen blijken razendsnel weer de kop op te steken zodat je er geen barst mee opschiet.
Tsja, ik ben ook gevoelig voor eten, ik vreet, zeker als ik wat vermoeid ben, alles wat los en vast zit. Een klassieke emotionele eter. Maar ik zit veel sneller vol als ik gezond snack, visje in de pan, haring uit het zuur, 2 bananen met chocola en kaneel, zakje nootjes… …dan heb ik daarna ook lang geen honger meer, sla ik een maaltijdje over (ach, je krijgt toch wel genoeg (micro)nutriënten binnen als je zo snackt) en sta ik weer ‘quitte’. Van troep eten krijg ik sneller weer trek en kan ik makkelijker dooreten, ga ik me nog slechter voelen, eet ik nog wat meer etc, eindeloze negatieve spiraal, die je makkelijk doorbreekt via Paleo. De portemonnee is echter wel wat sneller leeg als m’n vreetbuien wat lang aanhouden, maar ach, mijn lichaam is weer warmer dus de kachel kan wat naar beneden (staat nu op 15.5 gr, berevelletje erbij aan en tis wel weer best), dus dat verdien ik op die manier wel weer terug. 🙂
Aardige uitzending van labyrint
http://www.wetenschap24.nl/programmas/labyrint/labyrint-tv/2012/november/Het-ontstoken-brein.html
In welke mate is verkeerde voeding verantwoordelijk voor ontstekingen in het brein?
Video in comment 4636 is verdwenen. Op internet alleen BBC docu Fredrik Nyström in delen gevonden:
Why Are Thin People Not Fat?
http://www.youtube.com/watch?v=_6-A0iHSdcA (1/7)
http://www.youtube.com/watch?v=VTLXRMV2CE8 (2/7)
http://www.youtube.com/watch?v=fdd0rqIjwOE (3/7)
http://www.youtube.com/watch?v=dawBBUFwI88 (4/7)
http://www.youtube.com/watch?v=CuX2VycPzwM (5/7)
http://www.youtube.com/watch?v=T5liKz1X-Tw (6/7)
http://www.youtube.com/watch?v=nMrtTxwznm8 (7/7)
Hopelijk past het hier , anders maar verwijderen ?
Wat er zoal in het Vaticaan genuttigd wordt http://www.nu.nl/opmerkelijk/3979511/zwitserse-garde-deelt-kookgeheimen-met-wereld.html