Beste lezing van AHS 2012: Remko Kuipers

Samenvatting en commentaar volgen asap. Enjoy, alvast. Dit sluit vrij naadloos aan bij onder andere dit verhaal en deze post (‘Waarom ik een strandjutter ben’).

Verlaat commentaar

Beëdigd makelaar in vleugellamme mainstream voedingsadviezen Yneke Vocking zei tijdens een lezing in zo’n deftig resort eens badinerend dat Frits Muskiet toch eigenlijk vooral een soort kamergeleerde is. Nog afgezien van de eclatante arrogantie en irrelevantie van die uitspraak, deze AHS-lezing van Remko Kuipers maakt pijnlijk duidelijk hoezeer de te Wageningen geprogrammeerde blondine de plank missloeg. Kuipers – apotheker, arts, cardioloog in opleiding en gepromoveerd op een onderzoek naar de vetzuurinname van semi traditioneel levende jager/verzamelaars in Afrika – is een pupil van Muskiet. Hij besloot zich voor zijn onderzoek niet alleen te baseren op reeds gedocumenteerde waarnemingen, maar zelf jager/verzamelaars te observeren. In een Landrover reisde hij met zijn partner Martine Luxwolda door Afrika en verrichtte fundamenteel veldwerk, net zoals Staffan Lindeberg deed op Kitava en Robert Sapolsky onder bavianen in de Serengeti. Hij trad, met andere woorden, in de voetsporen van de echte mannen (m/v). Kuipers moet zowel voor, tijdens als na dit heftige veldonderzoek extensief contact hebben gehad met de marginale kamergeleerde in Groningen, die dus vermoedelijk een integraal deel uitmaakte van het team. Als ik Vocking was zou ik me zeker na het beluisteren van deze lezing schamen voor die lamme poging het paleo gedachtegoed over de rug van een wetenschapper met een benijdenswaardige staat van dienst te bagatelliseren.

Maar dat terzijde. Ik vind dit tot nog toe de beste lezing van het Ancestral Health Symposium 2012. Simpelweg omdat Kuipers de eerste en voor zover ik weet enige is die de koe bij de horens vat en laat zien waar wij mens werden. We hebben het er hier al heel vaak over gehad (zie ondermeer links hierboven), maar het komt erop neer dat de encefalisatie-explosie die op een zeker moment onder ons schedeldak plaatsvond alleen kan zijn gevoed door een marien, semi aquatisch milieu. Niks ‘man the hunter’. Zeker, we jaagden op groot wild, maar de hersenen en overige organen van savannedieren leveren bij lange na niet voldoende noötrope vetzuren en micronutriënten om zo slim als een mens te kunnen worden. Alleen in een kustlandschap scharrel je als verdwaalde aap dagelijks voldoende jodium, choline en de langketenige omega 3 vetzuren EPA en DHA bij elkaar om uiteindelijk te kunnen leren lezen en naar de maan te kunnen reizen. Alles, inclusief de fossil record, duidt erop dat Homo sapiens het resultaat is van een al of niet vrijwillige encounter met de zee. Zelfs nu nog, zo constateerde Kuipers, gaan jager/verzamelaars als het ook maar enigszins mogelijk is voor zeevoedsel. Zelf herinner ik me een onderzoek uit Litouwen. Er werden resten bestudeerd uit een 20.000 jaar oud nomadenkamp. Die menselijke resten lagen tussen allemaal resten van groot wild. Maar wat vonden de onderzoekers toen ze de beenderen analyseerden? Deze mensen hadden voornamelijk vis en schaaldieren gegeten. Waarom zou je je uitputten en je leven in de waagschaal stellen voor een buffel als je op een achternamiddag een veel voedingsrijker maaltje zeevoedsel bij elkaar struint?

Wij mensen zijn die bijna anderhalve kilo hersenweefsel tussen onze oren, dat oneindig gecompliceerd netwerk van met elkaar communicerende neuronen. Het is dan ook niet zo heel frivool om te veronderstellen dat we in onze zoektocht naar de ideale voeding voor de mens extra scherp moeten kijken naar de voeding die dominant was in de periode van extreme encefalisatie. Zelfs in de paleo-gemeenschap is er echter merkwaardig genoeg weinig belangstelling voor de periode dat we ‘coastal dwellers’ waren. Kuipers vraagt zich zeer terecht af waarom.

Gaandeweg zijn presentatie werpt hij nog een paar mythen omver. Zoals het idee dat de evolutie niets meer om ons geeft na de reproductieve leeftijd. Mensen zijn geboren opa’s en oma’s. In zo’n sociale en intelligente soort als de onze bieden ouderen een krachtig overlevingsvoordeel. Echte jager/verzamelaars blijken overigens nauwelijks meer te bestaan. Voor wat geld willen ze hun mobieltje wel even wegleggen en hun Nikes uitdoen. Lindeberg was op Kitava mogelijk de laatste die ‘onberoerde’ horticulturalisten/vissers kon bestuderen, al rookten de eilanders als schoorstenen ;-). Kuipers kon dan ook niets anders doen dan meten in groepen die nog enigszins jagen/vissen/verzamelen. Ondanks de ‘vervuiling’ met westerse invloeden hadden deze mensen meer van het noötrope vetzuur DHA in hun bloed. Klinisch chemicus Janneke Dijk-Brouwer van de Rijks Universiteit Groningen toonde eerder al aan dat zuigelingen van moeders die tijdens de zwangerschap en gedurende het zogen extra EPA en DHA krijgen, beter scoren op allerlei tests die de neuro­logische ontwikkeling meten. Als ik het goed heb begrepen liet Kuipers in Afrika kindjes uit verschillende groepen observeren door kinderartsen, die vervolgens vaststelden dat de zuigelingen/peuters met een DHA-spiegel die representatief is voor een semi aquatische voeding een snellere motorische ontwikkeling doormaakten.

En passant vernemen we dat Kuipers bevriend is met de illustere Chris Ramsden, de man van de recente heranalyse van het Sydney Diet Heart Trial. Het is bemoedigend om te zien dat ook de onafhankelijke geesten in het gecorrumpeerde veld van het voedingsonderzoek elkaar opzoeken en zo een front vormen tegen het nog wijd verbreide, nauwelijks te breken Katanisme. Hij eindigt met een understatement. “Linolzuur is mijn ogen niet gezond.”

Ik hoop dat deze lezing viraal gaat. Lezer Jo ontdekte dat Remko binnenkort met een boek komt. We zien er hier zeer naar uit.

Naschrift 2 mei 2013

Remko Kuipers geeft op 30 juni een lezing bij Stadswild van Angelique Heijligers. Ze laat er geen gras over groeien, getuige deze flitsende trailer: