Zomerreflecties van een would be fietsenmaker

Goeiemiddag. Long time no see!

Journalist Ellen de Visser heeft in De Volkskrant een stukje geschreven waarin ze het sluimerende, onzindelijke ressentiment tegen de notie dat voeding een krachtige interventie kan zijn bij en ter preventie van metabole ziekten weer eens handig exploiteert, ter meerdere eer en glorie van haar eigen weldenkende, maar opvallend vaak zichtbaar metabool gemankeerde cohort. Ook ik maakte me zeker tien jaar geleden vaak schuldig aan het zinspelen op orthorexia, ondermeer hier, maar volgens mij wel iets eerlijker. De Visser maakt gretig gebruik van een beproefd retorisch trucje, door werkelijk idiote ideeën (een ei is de menstruatie van een kip) in één adem te noemen met ideeën die wortelen in harde evidence (gluten is een potentieel problematisch eiwit). Ze haalt er de usual suspects bij, onder wie Renger Witkamp, die opnieuw mag zeggen dat voedingswetenschappers maar moeten gaan samenwerken met theologen, omdat iedereen die vraagtekens plaatst bij de conventionele voedingsadviezen ‘een gelovige’ dan wel ‘een goeroe’ is. Ook Alan Levinovitz van het infectieuze boek The Gluten Lie wordt uit de kast getrokken, waarbij uiteraard nadrukkelijk onvermeld blijft dat Levinowitz later herhaaldelijk heeft gezegd dat hij het evolutionairgeneeskundige perspectief op voeding bij nader inzien uitermate rationeel vindt. Normaal gesproken ga ik niet in op het wetenschapsjournalistieke broddelwerk waar Volkskrant en NRC patent op lijken te hebben. Nu even wel, want De Visser schiet als het ware met scherp op het thema van het Ancestral Health Symposium op 30 september in Maastricht: Leefstijlinterventies. Een keur aan hardcore wetenschappers en clinici komt hier vertellen wat een voeding die meer in overeenstemming is met ons evolutionaire verleden in hun klinische praktijk voor resultaten oplevert. Een paar namen: Internist Hanno Pijl (KeerDiabetesOm), diabetesverpleegkundige Harriet Verkoelen en sportarts Hans van Kuijk, de laatste van het spraakmakende project GezondDorp Leende.

Al deze door de wol geverfde professionals komen met (deels nieuwe) resultaten die gehakt maken van het badinerende gewauwel van opportunistische broodschrijvers als De Visser en de bronnen die ze citeert. Het wordt een gedenkwaardige editie, dus mis het niet. Voor 75 euro, een schijntje, word je een dag lang bijgepraat door de beste mensen die in Nederland hun nek uitsteken voor het inzetten van interventies die de oorzaak van metabool lijden elimineren.

De radiostilte hier heeft ondermeer te maken met mijn keuze om me om te scholen tot gecertificeerd fietsenmaker 🙂 . Op 28 juli studeer ik hopelijk af, ha, ha, ha. Nog geregeld word ik gevraagd hoe het nu zit met het boek dat ik op stapel heb staan. Antwoord: goed, maar het heeft wat mij betreft geen prioriteit. Het is een extreem complex onderwerp en artikelen als dat van De Visser laten zien hoe vijandig het Volkssentiment is. Om toch iets te geven publiceer ik hieronder een makkelijk leesbaar, weinig technisch, maar relevant hoofdstuk. Er zijn inmiddels zo veel vergelijkbare cases dat ik desnoods gemakkelijk een nieuw, vergelijkbaar hoofdstuk schrijf, lol.

Een goeie zomer en hopelijk tot 30 september in Maastricht!

Paleo op een bierviltje
Eten en leven naar je DNA, geïllustreerd aan de hand van een opmerkelijke n=1

Als je vrijwillig tot hier gekomen bent, bevat het mismatch principe waarschijnlijk elementen die je aanspreken. Misschien overweeg je zelfs om de simpele interventies die er uit voortvloeien eens een poosje toe te passen. In de hoop langzaam maar zeker achteruit gaande gezondheidsparameters te verbeteren en je fitter te voelen; als stoutmoedige poging tot bezwering van een al bestaande gezondheidscrisis; of gewoon vanuit het volstrekt legitieme verlangen er ongeacht je bouwjaar appetijtelijk of in elk geval iets minder onsmakelijk uit te zien in zwembroek of bikini. Mannen op leeftijd zouden aan het avontuur kunnen beginnen op basis van een opvallend vaak gemelde bijwerking: plotseling functieherstel van het delicate neurohydraulische hefwerk in de urogenitale regio, iets wat de veelal postmenopausale vrouwen die met dit onvoorziene epifenomeen te maken krijgen en die eindelijk van hun Harry verlost dachten te zijn overigens vaak minder geslaagd vinden. In de inleiding legde ik uit dat ik zelf uiteindelijk paleo ging vanuit een puur vakmatige nieuwsgierigheid en een misschien wat obsessief streven naar behoud van functionaliteit. Ik hakte de knoop door, schrapte alle neolithische boodschappen behalve koffie, pure chocola en olijfolie (een uit zijn context gerukt vet, dus strikt genomen verboten) van mijn standaardlijstje en keek niet meer achterom. Sommige familieleden, vooral een vetfobische verpleegkundige, sloegen mijn veranderde eetgedrag aanvankelijk met argusogen gade. Tijdens werkgerelateerde etentjes trokken collega’s geregeld een wenkbrauw op als ik het brood links liet liggen of de ober vroeg de pasta uit een gerecht achterwege te laten. Maar: so freaking what. Het ligt kennelijk in mijn recalcitrante natuur om me van zulks weinig aan te trekken. Mensen zullen altijd iets van je vinden. Maar naarmate de tijd verstreek en ik via mijn blog Het Paleo Perspectief mede-aanjager werd van – ik vind het een vies woord, maar weet geen goed alternatief – een soort beweging, kwam ik erachter dat het stoïcijns doorvoeren van en volharden in een onconventionele leefstijlverandering niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Veel mensen blijken ontzettend gehecht te zijn aan het leven zoals het altijd is geweest en geen weerstand te kunnen bieden aan groepsdruk. Zoals een nuchtere Westfriese diabetesverpleegkundige me eens plastisch met beide benen op de grond zette: zelfs als hun leven op het spel staat verkiezen veel mensen de status quo, het ‘normaal zijn’, boven een aanvankelijk turbulente, maar beproefde ontsnappingskoers uit de metabole shit, zeker als die weg ook nog eens een heel andere kant uitgaat dan die van de dokter en de diëtiste. Anderen willen wel de lusten maar niet de geanticipeerde lasten en eisen dat je met een soort compromis komt, een 80/20 regeling, paleovrije weekenden, patat-woensdagen, verantwoorde cupcakes en god weet wat voor uitvluchten, als ze maar geen harde keuze hoeven maken. Weet je wat? Het is allemaal prima. Niemand bepaalt voor een ander wat hij in zijn taartgat mikt en zeker ik niet. Je kunt dit principe zo precies of ruim toepassen als je wilt, jij bent de baas, jij kiest, niemand anders. Het resultaat van je keuze is afhankelijk van je aanleg en gezondheidstoestand.
Ik kan hooguit informatie geven. Hoe wijs je mensen praktisch de weg naar een goed begin? Op mijn blog heb ik me er vaak licht geïrriteerd vanaf gemaakt door te roepen: Bierviltje! Groenten, fruit, vlees, vis, schaaldieren, eieren, noten, knollen, koffie, thee en water, zwemmen, fietsen, sprinten, springen, wat kan daar nou zo moeilijk aan zijn. Dat werkt dus slechts zelden, zelfs als er aan de ontvangende kant serieuze belangstelling bestaat. Ongeveer vier jaar geleden kwam ik er toevallig achter hoe de vork sociaalpsychologisch ongeveer in de steel zit. En het lijkt me een goed idee om dit hoofdstuk te baseren op de ervaring die me dat inzicht verschafte. Tijd voor een hopelijk inspirerende en leerzame n=1.

In de winter van 2003 op 2004 – ik woonde toen in Zweden – voegde Henrik zich bij de vroege vogels in het overdekte 25 meter bad waar ik een keer of vier per week baantjes trok (80 in 40 minuten, voor de mede-macho’s). Henrik was een vadsige kerel van eind dertig met een fantastisch ziek gevoel voor humor. De man leek mentaal onaantastbaar te zijn. Zijn huisarts had hem aangeraden om iets aan sport te gaan doen, een advies dat hij voorzichtig wat kracht had bijgezet met een onheilspellende prognose betreffende Henriks resterende tijd op deze planeet als hij niks veranderde. Henrik deed die achtergrond met veel nonchalance en ironie uit de doeken. Hij liet er geen twijfel over bestaan dat het hem eigenlijk allemaal worst was. In die tijd zwom er ook een prettig gestoorde oogarts, met wie ik tijdens het omkleden steevast roodgloeiende twistgesprekken had over alle mogelijke medische onderwerpen, vooral over de rol van LDL in de etiologie van hart- en vaatziekten en het nut van statines. Deze Dr. Östberg was volledig gespeend van autoritaire trekjes, hij vocht puur op argumenten, een respect dat ik waarschijnlijk uitsluitend kreeg omdat ik hem er tot zijn nimmer tanende chagrijn altijd vet uitzwom. Henrik luisterde naar onze discussies met een meewarige blik van gooi maar in m’n pet. De relativerende kwinkslagen waren niet van de lucht. Maar nadat ik Östberg op een ochtend had wijsgemaakt dat er een verband is tussen tinnitus (oorsuizen) en metabool syndroom, wat hij zoals het een goede arts betaamt baarlijke nonsens vond, schoot Henrik me bij het fietsenrek aan. Van Henrik de onaantastbare was plotseling weinig meer over. Hij had tinnitus, vertrouwde hij me toe, plus bijna alle andere narigheid die ik nu al zo vaak had genoemd. Hij voelde zich over de hele linie skitdålig, vrij vertaald zwaar kut.

Ik leerde Henrik die winter wat beter kennen. Hij was eigenaar van een goedlopend maar bestierbaar softwarebedrijf met twintig mensen in dienst, vader van drie prachtige meisjes, getrouwd met de vrouw van zijn dromen, hij woonde in een leuk optrekje aan de plaatselijke goudkust, kortom, hij had het leuk voor elkaar. Behalve dat hij zich niet lekker voelde. Hoewel hij altijd iemand was geweest die graag risico’s nam en eigenlijk voor de duvel niet bang was, had hij het afgelopen jaar last gekregen van paniekaanvallen. Het gebeurde vooral achter het stuur, in de trein en in het vliegtuig. Out of the blue werd hij dan overvallen door een overweldigend gevoel van naderend onheil. Hij voelde druk op zijn borst, zijn hart sloeg op hol, het koude zweet brak hem uit en hij was ervan overtuigd dat hij zou overlijden. Als een uitgewrongen dweil pakte hij na zo’n aanval zijn bezigheden weer op. Toen hij eens een aanval kreeg in de Stockholmse metro was hij uitgestapt bij een universitair ziekenhuis, waar hij in allerijl aan de apparaten werd gelegd, op verdenking van een hartinfarct. Maar hij mankeerde niets, op een flink hoge bloeddruk na. Van de stress, zeiden ze op de spoedafdeling. Die geruststelling hielp even. Al snel kwamen de angstaanvallen gewoon weer terug. Verder had hij constant het gevoel dat hij uitgeput was, hij moest ’s nachts wel vijf keer zijn bed uit om te plassen, hij had carpaal tunnelsyndroom (een chronische peesschede-ontsteking in de pols), brandend maagzuur en inmiddels een definitief vastgestelde hoge bloeddruk, waarvoor hij pillen gebruikte. En dat allemaal op de respectabele leeftijd van bijna 39 jaar. Hoe hij er ondanks die ellende in slaagde een onderneming te leiden is me een raadsel. Natuurlijk sprak ik voorzichtig met Henrik over paleo en mismatch-problemen, maar omdat hij duidelijk een angststoornis had raadde ik hem vooral aan om over zijn paniek met zijn huisarts te praten (had hij nog niet gedaan, ondanks aandringen van zijn vrouw), zodat hij cognitieve gedragstherapie zou kunnen krijgen. Want dat is zo’n beetje de enige therapie met enig aangetoond positief effect.

En toen zagen mijn vrouw en ik ons plotseling gedwongen naar Nederland terug te keren. Henrik verdween uit mijn wereld. Tot ik hem tijdens een lang bezoek aan mijn schoonouders in de zomer van 2012, ruim acht jaar later, weer ontmoette, dit maal in het buitenbad. Hij zwom dus nog, stelde ik vast, maar zag er slecht uit. Grauwe gelaatskleur, nauwelijks gedefinieerde spieren en in plaats van de vroegere vadsigheid een strak gespannen, zwanger buikje vol visceraal vet. Op het zwembadterras vertelde hij me een triest maar helaas gebruikelijk verhaal. Ongeveer een jaar na mijn vertrek was bij Henrik diabetes type 2 vastgesteld. Met medicijnen viel die enigszins onder controle te houden, maar de dokter had het i-woord (insuline spuiten) al in de mond genomen. De angstaanvallen waren na de cognitieve gedragstherapie die hij inderdaad had gekregen in frequentie gedaald. Er was een andere plaaggeest voor teruggekomen: een zo mogelijk nog diepere vermoeidheid dan destijds. Zijn zaak liep dankzij competente medewerkers min of meer vanzelf, maar hij baalde ervan dat ‘zijn vrouwen’, zoals hij vrouw en dochters steevast noemde, met een prikkelbare oude man moesten leven. Verder had Henrik enkele malen per week last van migraine-aanvallen die zo heftig waren dat hij niets anders kon dan in een stille, donkere kamer wachten tot het minder werd. En o ja, hij kreeg hem alleen nog omhoog als hij een blauw wiebertje slikte.

Dus ik vroeg hem wat hij er tegen deed. Het zit in de familie, antwoordde hij op opgegeven toon. Zijn vader had jaren gekwakkeld met complicaties van ‘ouderdomssuiker’ en was daar vlak na zijn pensioen aan overleden. Geen antwoord, zei ik. Wat doe je eraan? Je sport, dat is goed, maar hoe zit het met je voeding? Wat eet je? Het bleek dat Henrik direct na zijn diagnose was gaan eten volgens een ‘persoonlijk schema’ dat was opgesteld door zijn diabetesverpleegkundige en zijn diëtiste. Vetarme, nagenoeg vegetarische kost met veel – veel te veel – ‘gezonde’ complexe koolhydraten als volkoren brood en pasta, bruine rijst, aardappelen en bonen, bleek uit zijn beschrijving. Het is hun vak, zei Henrik toen ik een vies gezicht trok. Zij zullen toch zeker wel weten wat het beste voor een patiënt is? Weet jij iets beters?
Het was een stralende zomermorgen, we hadden allebei tijd en omdat Henrik mijn mening vroeg, gaf ik een liftversie van het evolutiegeneeskundige perspectief zoals het hier tot nog toe is beschreven.

Hij hapte. Duidelijk alleen omdat hij stuk zat en min of meer ten einde raad was, maar dat maakt niet uit. Hij vond het ‘eigenlijk wel een logisch verhaal’, maar… en er volgde een lijst sceptische tegenwerpingen. Wat moet ik dan doen, vroeg hij uiteindelijk. Hoe begin ik? Ik pakte een bierviltje (Spendrupps) en schreef op de achterkant: ‘groenten, fruit, vlees, vis, schelpdieren, eieren, noten, knollen met niet te veel zetmeel, zonlicht, buitenlucht, slaap, familie & vrienden, High Intensity Interval Training.’ Hoewel ik die zaken al tien keer had genoemd, keek hij vertwijfeld naar het lijstje voedingsmiddelen. Daar heb je toch nooit genoeg aan? Dat verzadigt toch niet? Dat gaat toch meteen vervelen? Your choice, zei ik. Biologie heeft maling aan zulke overwegingen. Probeer het een paar weken en je weet of het werkt. Een paar weken overleeft iedereen.

De hemel zij geprezen was zijn vrouw meteen aan boord. Als de vrouw des huizes het niet ziet zitten, heeft een man weinig kans, is mijn ervaring. Omgekeerd is doorgaans minder desastreus. Henriks vrouw was een kloeke vroedvrouw met een scherp verstand, opgegroeid op de Farœr eilanden. Hielp als vijfjarige al mee met het slachten van de schapen. Was groot en sterk geworden van stokvis en orgaanvlees. Zij deed van harte mee, de dochters voorlopig maar even niet, besloten ze. Drie dagen later saneerden we samen Henriks keukenkastjes. En hier werd het voor mij, met nul ervaring in coaching, leerzaam. Veel mensen blijken een onvoorstelbaar ruim begrip te hebben van het concept ‘echt eten’. Het weghalen van brood, pasta, rijst, meel, cruesli, melk, wafels, zonnebloemolie, frisdrank et cetera gaf geen verwarring, maar op ons educatieve jachttripje naar de supermarkt werd duidelijk waar het vervolgens mis kan gaan. Het begon er mee dat Henrik met een pak haver kwam aanzetten. Ik had haver niet expliciet op het lijstje no no’s gezet. Henrik bleek het niet spontaan als een graanproduct te beschouwen. Hij associeerde het met ‘gezond’, iets wat paarden en mensen kracht geeft. En, had hij gelezen, je cholesterol verlaagt. Triomfantelijk hield hij ook een pak vruchtensap omhoog. Fruit! Prachtig om de haver in te laten weken. Voor alle zekerheid, haver bevat net als alle andere granen zo veel acellulaire koolhydraten dat zelfs paarden er binnen enkele weken metabool syndroom van krijgen. Vruchtensap is, in tegenstelling tot intact fruit, suikerwater met als je geluk hebt nog wat vitaminen en mineralen. Zo ging het een tijdje door. Henrik wilde ondermeer soja-ijs, gepaneerde kabeljauwfilet en nog een hele rits andere samengestelde producten inslaan. Het meest verbaasd was hij toen ik een rol bloedworst teruglegde en hem erop wees dat die voor bijna de helft uit rogge bestond. Ook leuk: sardines in blik keurde hij af, want blik. Fout. Er is niets mis met blik, het gaat erom wat er in zit. Sardines dus. Ideaal mensenvoer. Zelfs als ze verpakt zijn in een beetje zonnebloemolie is dat nauwelijks relevant, omdat het zo weinig is. Het meeste giet je weg.

Maar goed, uiteindelijk reden we naar huis met een kofferbak vol eten dat onze jagende en verzamelende voorouders met een beetje mazzel zouden hebben geïdentificeerd als… eten. Eieren, vers vlees, kip en vis, blikjes tonijn en sardines, garnalen, bacon, uien, broccoli, prei, rucola, champignons, wortelen, avocado’s, appels, kokosnoten, hazelnoten en een fles goede olijfolie.

Ik zat er niet zo dicht op als Rangan Chatterjee van de BBC-serie Doctor in the House, maar ging die vakantie wel geregeld even bij Henrik langs. Aanvankelijk voelde hij zich nog wat verloren en onhandig, maar met hulp van zijn vrouw en door creatief te koken uit Anna’s Kokbok (een degelijk Zweeds kookboek), maakte hij al snel prima gerechten. Geen haute cuisine, gewoon makkelijke, smakelijke paleolithische maaltijden als omeletten met spinazie en schelpdieren, salades met avocado en kip of vlees en zijn favoriet: in bacon gewikkelde, gegrilde koolvis met gekookte eieren, mosselen uit het zuur en voorgesneden boerenkool (in van die briketten uit de vriezer). Jij kunt dat ook door niet bang te zijn en gewoon te doen (laat je leiden door je trek) of door een goed ouderwets kookboek ter hand te nemen. Heel vaak zijn recht toe recht aan gerechten uit kookboeken prima te maken zonder de ingrediënten die niet op het bierviltje staan. Vaker dan je denkt worden die ingrediënten, de afdeling bakwaren laten we uiteraard buiten beschouwing, niet eens gevraagd! Voor het aanbreken van het pakjes en zakjes tijdperk kookte de Nederlandse huisvrouw buiten de broodmaaltijden om aardig in de richting van Paleo. De enige andere interventie die ik Henrik ‘oplegde’ was High Intensity Interval Training op de dagen dat hij geen baantjes trok. Vier keer per week ging hij een half uurtje in de weer met gewichten en lichaamsdragende oefeningen (zie hiervoor hoofdstuk XXX, over Paleoletics).

De eerste resultaten boekte Henrik nog tijdens mijn vakantie. Zijn nuchtere bloedsuikerspiegel, het glucosegehalte in je bloed dat je ’s ochtends direct na het ontwaken en voor het eventuele ontbijt meet, kwam letterlijk van de ene op de andere dag fors naar beneden en bleef daar. Hij ging van meestal rond de 7 mmol/l naar tussen de 4,5 en 5, wat volkomen normaal is. Wat ook onmiddellijk verdween, waren de aanvallen van geeuwhonger en trillerigheid die Henrik dagelijks enkele malen had gehad. Hoewel deze aanvallen meestal worden toegeschreven aan hypoglycaemie, een te lage bloedsuikerspiegel, blijkt de glucoseconcentratie wanneer deze patiënten die meten vaak helemaal niet laag te zijn, althans niet zo laag dat je er symptomen van zou mogen verwachten. Wetenschappers die zich in dit fenomeen hebben verdiept, vermoeden dat de trillerigheid, het koude zweet, de zwarte vlekken en de onbedwingbare behoefte aan zoetigheid – verschijnselen die exact lijken op hypoglycaemie – ook het gevolg kunnen zijn van de eerder beschreven hyperinsulinemie op zich, via overdreven activering van het autonome zenuwstelsel. Hoe het ook zij, Henrik was van zijn dips en hongerklop verlost, waardoor zijn actieradius enorm toenam. Binnen een week kon hij 40 banen zwemmen in plaats van 20 zonder flauw te worden en een koolhydraatrijke snack te moeten nemen. Dit gevoel van bevrijding motiveerde hem enorm. Tegen de tijd dat mijn vakantie erop zat en wij weer terug zouden fietsen naar Nederland – zo’n drie weken in het project – merkte Henrik op dat hij veel meer energie had en dat zijn migraine-aanvallen minder talrijk en minder heftig waren. De angstaanvallen? Verrek, zei Henrik, helemaal vergeten dat ik bang moet worden in de auto.

Toen ik de volgende zomer terugkwam, trof ik in het zwembad een totaal andere vent. Doordat we contact hadden gehouden wist ik dat Henriks getallen – bloedglucose, HbA1c (marker voor glucoseregulatie over ongeveer drie maanden), bloeddruk, leverwaarden, buikomtrek, triglyceriden – successief waren veranderd van pathologisch naar die van een jonge maagd. Maar als je ziet dat de mens erachter is getransformeerd van de Opgewarmde Dood in een vrolijke, energieke, volledig functionele vent, dringt de impact ervan pas goed door. Dan heb je toch even een kippenvelmomentje.

Al na twee maanden had Henrik in overleg met zijn huisarts besloten om de diabetesmedicatie bij wijze van proef te staken. Hij was en bleef normoglycaemisch, met na de maaltijd een normale piek gevolgd door een normale daling, waarmee hij technisch gesproken geen diabetes meer had. De bloeddrukmedicatie was al eerder geschrapt, want Henrik kreeg al snel halve black-outs als hij opstond, iets waarvoor ik hem had gewaarschuwd. Toen de dokter in de spreekkamer 100 over 60 mat (en heel raar keek, om de meting vervolgens op de ouderwetse manier handmatig te herhalen, met dezelfde uitslag) mocht Henrik de pillen direct bij wijze van proef stoppen, waarna zijn bloeddruk stabiliseerde op 115 over 70. Als gezegd, de waarde van een jonge maagd en bijna onvoorstelbaar als je beseft dat Henrik nog maar enkele maanden ervoor standaard rond de 160/95 zat. De statine waar de dokter herhaaldelijk mee had gedreigd vanwege Henriks ‘onrustbarende’ cholesterol verdween ook uit beeld. Zijn lipidenprofiel werd volkomen normaal. Het record in mijn blikveld staat overigens op naam van Ferdinand, een veehouder die mijn blog frequenteert en die zijn totaal cholesterol in een jaar tijd terugbracht van zo’n 12 mmol/l (!) naar rond de 6, met een mooi gezonde verhouding tussen de diverse fracties. De gevreesde diagnose Familiaire Hypercholesteraemie (FH) verliest in het licht van zulke observaties wat van zijn rotsvaste klank. Wie een TC van 12 scoort, heeft FH, punt. Een erfelijke, ongeneeslijke aandoening. Maar wat is ‘erfelijk’ en ‘ongeneeslijk’ als een simpele terugkeer naar een evolutionair normaal voedingspatroon tenminste in sommige gevallen praktisch een omkering tot gevolg heeft?

Henrik werd ook verlost van zijn migraine, zijn oorsuizen, zijn nocturie (’s nachts om de haverklap uit bed moeten om te plassen), zijn peesproblemen en zijn impotentie. De paniek waar alles mee was begonnen, was een vage herinnering. Paradoxaal genoeg zijn het dit soort anekdotes, n=1nen die een compleet spectrum van ogenschijnlijk ongerelateerde kwalen zien verdwijnen, die bij veel artsen en wetenschappers de alarmbellen doen afgaan. Dat kan niet waar zijn. Dat moet wel bogus zijn, want de belofte dat iets tegen alles helpt is het kenmerk van de traditionele kwakzalver. Wat deze mensen over het hoofd zien is dat de veranderingen die optreden logisch zijn, exact wat je moet verwachten als je naar de biologie kijkt. Zoals we in vorige hoofdstukken hebben gezien zijn de aandoeningen en symptomen die Henrik plaagden downstream fenomenen van een inmiddels epidemische metabole ontsporing, mogelijk in combinatie met een onfortuinlijke reactie op gluten en andere eiwitten waar mensen niet goed raad mee weten. Het zou dus vreemd zijn als correctie van de vanuit evolutionair perspectief abnormale omstandigheden die deze metabole ontsporing uitlokken niet tot regressie of tenminste verbetering van genoemde aandoeningen en symptomen zou leiden. Helaas reageren veel artsen en andere zorgprofessionals wanneer ze met dit soort verbeteringen worden geconfronteerd vaak eerder defensief of zelfs vijandig dan blij verrast en nieuwsgierig. Henriks huisarts, die hem aanvankelijk nota bene had gesommeerd om meer te gaan bewegen en gezonder te gaan eten, sloeg de ontwikkeling met stijgende tegenzin gade. Hoewel Henrik hem van meet af aan vertelde wat hij van plan was, toonde de arts steeds minder belangstelling. Hendriks menu was niet zijn idee van gezond eten. Toen Henrik over de hele linie gezond werd, kon er van de kant van zijn huisarts niet meer af dan een schouderophalend ‘Bijzonder, maar ik kan hier niets mee’. Zijn diabetesverpleegkundige en diëtiste waren not amused. Henrik wilde hen betrekken bij zijn zoektocht, had zelfs graag extra betaald voor hun diensten, maar stuitte op zoveel weerstand dat hij geen andere oplossing zag dan het duo al in een vroeg stadium eenvoudigweg te dumpen. Zijn laatste poging tot dialoog ontaardde in een tirade met veel rondvliegend speeksel en de waarschuwing dat het met dat belachelijke dieet nog slechts een kwestie van tijd zou zijn voor hij op de hartbewaking zou liggen. Als hij het geluk had het ziekenhuis levend te halen, werd hem nog toegebeten.

Iedereen kan een hartinfarct krijgen. Maar veronderstellen dat het risico hierop hoger wordt naarmate de risicofactoren ervoor verdwijnen als negertjes op een hek, getuigt van een opmerkelijk vermogen tot magisch denken. Henriks verhaal staat geenszins op zichzelf. Op mijn blog en die van vele anderen wemelt het van soortgelijke ervaringen. Dr. Rangan Chatterjee laat het met BBC-camera’s erop keihard zien. Waarop staat de Real Life teller inmiddels? N=100? N=1000? N=1.000.000? Een veel gehoord tegenargument is dat mensen die mislukken daarmee niet te koop lopen en dat je van hen dus niets meer hoort. Maar in bijvoorbeeld de veganistische scene struikel je over de horrorstories van ex-gelovigen die na een bijna dood ervaring eieren voor hun geld kozen.
Wat betreft die ongeïnteresseerde en boze zorgverleners, gelukkig zijn er ook artsen en paramedici die wel open staan voor veranderende inzichten. De Leidse internist en diabetoloog Hanno Pijl, grondlegger van het succesvolle programma Keer Diabetes Om, is wat dit betreft een frontfiguur in de Nederlandse geneeskunde, wat hem niet door iedereen in dank wordt afgenomen (zie Epiloog). Sportarts Tim Noakes van de Universiteit van Kaapstad zet zijn zuurverdiende status van topwetenschapper op het spel door zich af te wenden van de party line en het op te nemen tegen instanties die zorgverleners als het ware dwingen om de failliete, averechtse standaardadviezen te blijven geven. Ook daarover meer in de epiloog. In het volgende hoofdstuk zal een andere min of meer ondergrondse clinicus, diëtiste Janet Noome, ons helpen hoe je evolutionair acceptabel koopt en kookt als je rond moet komen van een bijstanduitkering. Want juist in de groep waar de grootste gezondheidswinst valt te behalen wordt vaak voetstoots aangenomen dat eten op basis van je DNA financieel gezien een brug te ver is. Die veronderstelling is, gelukkig, onjuist.

Advertentie