Tarwekwaal nr. 1: brandend maagzuur

Zelfs de absolute lieveling van broodetend Nederland – Frank Buurman – geeft toe dat brood hem zure oprispingen bezorgt. Maar, haast hij erbij te zeggen: alleen fabrieksbrood! Hoe ‘ambachtelijk’ brood geen autoimmune gastritis zou kunnen uitlokken is onbekend.

Mensen die de logische stap zetten om alleen nog LIDL-equivalenten te eten van wat onze voorouders gedurende de transitie van Homo habilis naar Homo sapiens zoal konden plukken, oprapen, aan een stok prikken of opduiken, zien vaak zoveel kwaaltjes (en kwalen) verdwijnen dat sceptici die weinig van biologie/fysiologie begrijpen voetstoots aannemen dat het om een placebo-effect gaat. Wie echter de recente interviews met mensen als Alessio Fasano, Marios Hadjivassiliou, Yehoeda Shoenfeld en Aristo Vojdani heeft beluisterd, begrijpt dat de menselijke fysiologie geen raad weet met gluten en diverse andere sterk bioactieve componenten van tarwe en dat vrijwel iedereen bij voldoende blootstelling vroeg of laat problemen ondervindt. Meestal zijn die problemen van autoimmune aard. Slechts bij een kleine minderheid keert het immuunsysteem zich agressief tegen de darm. In dat geval is sprake van de full blown coeliakie die eind jaren ’40 werd beschreven door onze eigen pientere en volhardende kinderarts Karel Dicke. Afhankelijk van je genetische make up kan het immuunsysteem zich, zo weten we nu, ook storten op de schildklier, de slagaderwanden, de hersenen, het kraakbeen, de eilandjes van Langerhans, het meyeline rond de zenuwbanen, kies het weefsel van je voorkeur. Het ene weefsel regenereert als het niet meer onder vuur ligt makkelijker dan het andere. Vandaar dat het uitsluiten van tarweproducten vaak snel, vaak geleidelijk en soms helaas ook helemaal niet tot herstel van een kwaal leidt. Ataxia, waarbij het dagelijks brood het immuunsysteem influistert bepaalde motorneuronen in het brein te gaan vernietigen waardoor de eigenaar ondermeer een dronkemansgang ontwikkelt, is bijvoorbeeld vrijwel niet omkeerbaar.  Zodra je de tarwe eruit mikt, blijft de ziekte staan in het stadium waarin hij zich bevindt.

Een voorbeeld van een aandoening die razendsnel herstelt, is zuurbranden. Op Foodlog woeden momenteel verhitte discussies tussen mensen die denken dat de schadelijke effecten van tarwe alleen echt zijn als je iets merkt wanneer je ermee stopt. Dat is op zich een merkwaardige redenatie, vooral voor mensen die er prat op gaan academisch te kunnen denken. Van de meeste neolithische amok merk je namelijk lange tijd weinig of niets. Zo maakt een tarwegeïnduceerde autoimmune aanval op de slagaderwand zich meestal pas kenbaar als het aan de late kant is. Dit is waarom Staffan Lindeberg er telkens weer op hamert dat iedereen er goed aan doet in lijn met zijn (epi)genetische blauwdruk te gaan eten, niet alleen mensen die al ziek zijn. Maar goed, sommige forumleden opperen voorzichtig dat eliminatie van tarweproducten gepaard gaat met een vermindering van zuurbranden.

Dat klopt. Het verdwijnen van ‘brandend maagzuur’ is een van de meest gemelde verbeteringen door mensen die paleo gaan. De dagelijks groeiende n=1 bank loopt ervan over. En de verklaring is simpel.

Even wat uitleg. Als we spreken over brandend maagzuur, bedoelen we dat het maagsap vanuit de maag in de slokdarm terecht komt. Deze zogenoemde ‘reflux’ resulteert in een brandend gevoel. Dat kan variëren van een wat onbehaaglijke brandende sensatie, tot ‘bel nu 112’ achtige scenario’s. Doordat de slokdarm dicht bij het hart ligt en in dat gebied veel zenuwen lopen die ook worden geprikkeld wanneer het hart in zuurstofnood verkeert, kan brandend maagzuur klachten geven die vrijwel niet zijn te onderscheiden van die van een hartinfarct: pijn op de borst, benauwd, drukkend gevoel en soms zelfs uitstraling naar nek en schouderbladen.

In tegenstelling tot wat vaak wordt aangenomen is bij brandend maagzuur geen sprake van te veel of te zuur maagzuur. Maagsap is zo zuur als zoutzuur en dat hoort zo. Het activeert de enzymen die nodig zijn om voedingsmiddelen te kunnen afbreken. De maagwand is voorzien van een slijmlaag die een buffer vormt tussen het maagzuur en het weefsel van de maagspier. De klachten ontstaan meestal pas wanneer het maagsap in de slokdarm stroomt. Vandaar dat het voorschrijven van protonpomremmers, die de aanmaak van maagsap tegengaan, een tamelijk dom concept is. Grofweg zijn er drie mogelijke oorzaken voor het in de slokdarm stromen van het maagsap.

1 Het sluitspiertje tussen maag en slokdarm dat voorkomt dat de maaginhoud onder normale omstandigheden naar boven komt, functioneert niet goed. Dit komt niet zo heel veel voor.

2 Er zit een breukje in het middenrif op de plek waar de slokdarm er doorheen loopt. Dit sluitspiertje zit precies ter hoogte van deze spierplaat en wanneer er door zo’n breukje te veel ruimte ontstaat, kan hij gaan lekken. Dit komt ook vrij zelden voor. Het kan met een operatie worden gerepareerd.

3 Er is  sprake van chronische maagslijmvliesontsteking (gastritis). Now we’re talking. Dit is met stip de meest voorkomende oorzaak van zuurbranden. De binnenkant van de maag is bekleed met een dikke slijmvlieslaag. Deze beschermt de maagwand tegen het agressieve zoutzuur, maar produceert ook het maagsap, met alle enzymen die nodig zijn voor de vertering en opname van voeding. Dit slijmvlies kan ontstoken raken, waardoor je last kunt krijgen van maagpijn, een opgeblazen gevoel, een gebrek aan eetlust en brandend maagzuur. In de meeste gevallen is de maagslijmvliesontsteking het gevolg van een autoimmuunproces. Het immuunsysteem verklaart in een reactie op een externe trigger per ongeluk de oorlog aan het maagslijmvlies, waardoor het ontstoken raakt en langzaam wordt afgebroken. Soms is de ontsteking het gevolg van een actieve besmetting met de bacterie Helicobacter pylori, maar veel mensen dragen deze bacterie bij zich zonder ooit maagklachten te krijgen. Bij de auto-immune variant wordt het maagslijmvlies langzaam steeds verder afgebroken. Dat is geen kattenpies. Daarmee verdwijnen namelijk op den duur ook de klierbuisjes die zoutzuur en spijsverteringsenzymen produceren. Hierdoor ontstaat een tekort aan een stofje dat nodig is voor de opname en verwerking van vitamine B12. En dat zal op den duur weer leiden tot een heel spectrum aan ernstige klachten, ondermeer bloedarmoede en zenuwbeschadigingen. De diagnose wordt gesteld aan de hand van een uitgebreid specialistisch onderzoek, ondermeer een endoscopie waarbij tegelijk wat weefsel wordt weg gehapt voor analyse. Als blijkt dat de ‘maagzweerbacterie’ de boosdoener is, krijg je een antibioticakuur en een maagzuurremmer, waarna de klachten verdwijnen. Bij auto-immune maagslijmvliesontsteking kunnen artsen weinig meer doen dan je B-12 status in de gaten houden en een eventueel tekort behandelen met injecties.

Je kunt ook gewoon paleo gaan. Of tenminste stoppen met tarweproducten, die de autoimmune aanval op het maagslijmvlies zeer waarschijnlijk uitlokken. De vage discussies op ondermeer Foodlog over verschillen tussen ‘ambachtelijk bereid’ en fabrieksmatig gefabriceerd brood berusten op magisch denken. Tarwe is tarwe en zelfs Einkorn en spelt zijn gewoon tarwesoorten met alle corrosieve effecten die je van deze soort mag verwachten. Schenk de agrarische armoe aan de voedselbank en binnen een week is het snel regenererende maagslijmvlies hersteld en kun je ook de Rennies of je protonpompremmers wegmikken. Voor dat laatste zullen vooral je botten je dankbaar zijn, want protonpompremmers zijn notoire botontkalkers. Het zijn zo’n beetje de meest voorgeschreven medicijnen en hoewel dokters weten (of in elk geval ooit hebben gelezen) dat ze eigenlijk alleen bij kortdurend gebruik enigszins veilig zijn, voorzien ze de drommen chronisch opgeblazen, chronisch vermoeide, ‘fibromyalgische’, vroegoude pastalijders die hun spreekuur bevolken bijna automatisch en tot in lengte van dagen van herhaalrecepten.

Brood- en pastaverslaafde Foodloglezers zullen voor hun via tarwe door protonpompremmers veroorzaakte osteoporose braaf bifosfonaten gaan slikken. De belangrijkste, maar ook minst gevaarlijke bijwerking daarvan?

Zuurbranden :-).