Fructose 2.0: Lustig leest Kok een lesje in fysiologie

Robert Lustigs lezing ‘Sugar the Bitter Truth’ ging enkele jaren geleden volkomen onvoorzien viraal en is inmiddels al ruim vier miljoen keer bekeken. Dat betekent niet dat onze Gezondheidsraad, ons Voedingscentrum, onze diabetesorganisaties en onze voedingswetenschappers er ook maar een snars van hebben opgestoken. Zaterdag nog meldde hoogleraar humane energetica Klaas Westerterp in Trouw:

De vraag is waaraan deze stijging in het aantal zwaarlijvigen is te wijten. Het antwoord kan kort zijn: aan een disbalans tussen energie-inname en energiegebruik. Door ons steeds vetter geworden voedsel, nemen we dagelijks veel meer energie tot ons dan we gebruiken. En die overtollige energie slaan we vervolgens op als… vet.  

Je kunt het nauwelijks geloven anno 2013, maar het staat er echt. Het werkelijke probleem, zo legt Lustig in deze nieuwe lezing nog eens op zijn knieën uit, is onze fors toegenomen suikerconsumptie (ik zou er meelproducten en linolzuur aan willen toevoegen, maar je moet ergens beginnen). De paar pepernoten, chocoladeletters en marsepein beesten die onze kids straks van Zwarte Piet krijgen, doen op zich weinig kwaad. Het gaat om de suikerconsumptie in het algemeen. Die steeg in Nederland in een eeuw tijd van krap 5 naar 45 kilo per persoon per jaar. En dat zou wel eens te veel van het goede kunnen zijn. Sinds het op grote schaal wordt gebruikt, wordt een hoge suikerconsumptie in verband gebracht met ziekte. Koloniale artsen noteerden vanaf ongeveer 1920 onafhankelijk van elkaar dat aanvankelijk ziektevrije ‘wilde’ populaties diabetes type 2, hart- en vaatziekten en kanker ontwikkelden, zodra de suikerconsumptie de twintig kilo per persoon per jaar (55 gram per dag) overschreed. De Britse arts-fysioloog Dr. John Yudkin bewees in de jaren ’60 en ’70 dat het verband tussen suikerconsumptie en hartproblemen wereldwijd veel sterker is dan het verband tussen vetconsumptie en hart- en vaatziekten. Was dat een schijnverband? Steeds meer modern onderzoek suggereert dat suiker inderdaad vanaf een bepaalde drempel een bedreiging voor de gezondheid vormt. Kristalsuiker bestaat uit één helft glucose en één helft fructose. Glucose is ongevaarlijk, maar fructose blijkt al in relatief geringe hoeveelheden problematisch te zijn. “In de megadoses die tegenwoordig gebruikelijk zijn, is het een levergif,” aldus Lustig. “Het veroorzaakt ondermeer overgewicht, hoge bloeddruk, diabetes en zelfs levercirrose.” Zoals met alle goede dingen des levens geldt ook voor suiker: het is de dosis die bepaalt of we er ziek van worden of niet.

Veroorzaakt te veel suiker nu wel of geen diabetes type 2? De Diabetes Vereniging Nederland en de Suikerstichting doen dit stelselmatig af als een mythe, maar leggen niet uit op grond waarvan. Suikeronderzoeker Dr. Robert Lustig zegt hier ‘zowel razend als verdrietig’ van te worden. “Wiens belang hebben die mensen (Frans Kok, Martijn Katan, Andries Olie, Gert-Jan Schaafsma, Stephan Peters) voor ogen? Hebben ze zelf geen kinderen, vaders, moeders? Tot een half ons per dag is er mogelijk niets aan de hand. Maar mijn onderzoek en dat van tal van onberispelijke collega’s laat zien dat hoge doses fructose – en nogmaals kristalsuiker is 50 procent fructose – de lever ongevoelig maken voor het hormoon insuline. Dit is een voorstadium van diabetes en leidt ondermeer tot Non Alcoholic Fatty Liver Disease, een niet door drankmisbruik veroorzaakte vetlever. We zien deze aandoening steeds vaker bij kinderen, net als hoge bloeddruk. Fructose stuwt het urinezuur in het bloed omhoog, waardoor de bloeddruk stijgt. Op termijn leidt een verhoogd urinezuur tot jicht. Matigen met suiker keert deze processen om. Bovendien weten we dat fructose het eetlustcentrum in de hersenen om de tuin leidt, waardoor dat ook als we genoeg hebben gegeten hongersignalen blijft uitzenden. Dit leidt bij mensen die er gevoelig voor zijn – en dat zijn kort door de bocht alle te dikke kindertjes – direct of indirect tot het ontstaan van overgewicht en diabetes type 2. Zij worden beter als ze fors minder suiker gebruiken. De praktijk laat geen ruimte voor twijfel. Hartverscheurend oneerlijk, maar rechtvaardigheid bestaat niet in de biologie.”

Frans Kok (uiterst links) was voorzitter van de commissie van de Gezondheidsraad die verantwoordelijk was voor de Richtlijnen Goede Voeding 2006. Kok mag graag bijbeunen, zoals hier voor de Suikerstichting Nederland.

Wie Thomas Seyfried en Dominic D’Agostino heeft gelezen/gehoord, weet dat er ook een direct oorzakelijk verband tussen suikerconsumptie en kanker zou moeten zijn. Zien we dat ook? Jawel, overal waar je zoekt. Toen onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) in Bilthoven meer dan honderd patiënten met galblaaskanker vergeleken met gezonde controlepersonen, bleek dat de zieken consequent aanzienlijk meer suiker gebruikten. Italiaanse onderzoekers vonden onlangs hetzelfde voor vrouwen met borstkanker. Steeds meer wetenschappers vermoeden een oorzakelijk verband en sommigen denken zelfs dat stoppen met suiker kankerpatiënten kan helpen beter te worden. Dr Ulrike Kämmerer van de Universiteitskliniek Würzburg zegt stellig: “Onthouding van suiker en minderen met koolhydraten helpt tegen kanker. Dat het weglaten van suiker de tumorgroei reduceert, staat buiten kijf.” Aan het Albert Einstein College of Medicine in New York loopt momenteel de RECHARGE studie. Daarin worden vrouwen met agressieve, slecht behandelbare borstkanker op een koolhydraatarm, suikervrij dieet gezet. “Op basis van wat we weten over borstkanker verwachten we snel positieve resultaten,” zegt onderzoeksleider Dr. Eugene Fine.

Intussen doen de Gezondheidsraad en het Voedingscentrum of hun neus bloedt, geven ze geen antwoord op kritische vragen van onafhankelijke voedingswetenschappers en volharden ze in holle retoriek. De geschiedenis heeft bewezen dat dit vanuit hun standpunt bezien inderdaad de beste tactiek is.