Zijn remsporen paleo?

Puur voor ’t Nut van ’t Algemeen ga ik voor één keer op de hypochondrische toer. Voor zover ik weet of eigenlijk vooral hoop (je weet zelden iets) mankeer ik behalve een neolithisch gebit dat zelfs met de beste orthodontische zorg niet meer in het gelid geplaatst kan worden, een neolithische bijziendheid die mijn droom om bush pilot te worden destijds bij een keuringsarts op Schiphol Oost om zeep hielp (levensreddend, vermoedelijk) en een tamelijk geprononceerde kippenborst, vrij weinig. De reden dat ik ooit paleo ging was, althans dat maak ik mezelf wijs, zuiver rationeel en zonder bijbedoelingen. Het paleoverhaal is een logisch verhaal, ga ervoor, kijk niet om, behalve als onverhoopt blijkt dat leven onder meer evolutionair ‘normale’ omstandigheden de achterdeur uit is. Dat was zo ongeveer de insteek. En er was nooit ook maar de geringste aanwijzing dat het de achterdeur uit was. Integendeel.

Toch kamp ik al heeeeeel lang, zeker vanaf mijn vijftiende, met een obscuur kwaaltje. Pijnen en pijntjes in de bovenrug en borstkas, komend en gaand, soms met uitstraling naar de armen. Het zit vast aan beweging, je kunt het provoceren door bijvoorbeeld je armen omhoog te doen, het lijkt dus in alle opzichten musculoskeletair, maar dat neemt niet weg dat het de fantasie van iemand die iets van cardiovasculair lijden weet tamelijk gemakkelijk op hol kan doen slaan. In 1998 rende ik er een keer de EHBO van het ziekenhuis in Hoorn mee binnen. Toen ik met een piepstemmetje mijn verhaal had gedaan werd ik onmiddellijk op een brancard geworpen en naar een onderzoekskamer geracet; de indrukwekkende santenkraam die werd opgetuigd overtuigde me er nog meer van dat ik stervende was, tenzij het de dokters zou lukken om op tijd vijf bypasses aan te brengen. Welcome to the Zipper Club, jengelde het door mijn hoofd. Ik weet nog dat ik me serieus afvroeg wat nu eigenlijk de beste optie was, dood zijn of verder als te vroeg bejaarde man met een ritssluiting.

Ha, ha, ha, ha, ha.

Okay, het is eigenlijk niet om te lachen, want er zijn pechvogels die al op jonge leeftijd echt aan de beurt zijn voor zo’n Van ’t Hekje. Ons medeleven gaat uit naar mensen als mediamagnaat Reinout Oerlehannes en de vriend van een Beroemde Gezondheidsjournaliste Voor De Betere Bladen, al kwam die laatste volgens mij weg met alleen statineus ingrijpen. Serieuze stuff, met andere woorden en het kan een ieder treffen. Enfin, mij niet, toen. “Ik zie het hart van een jonge hond,” zei de adembenemend mooie cardiologe, na een blik op het ECG te hebben geworpen. “Je hebt waarschijnlijk wat last van de tussenribspiertjes. Of van de aanhechtingen ervan aan de ribben en het borstbeen. Samen met spanning en nervositeit kan dat heel angstige klachten geven. We zien het hier best vaak.”

Ehhh, ja. Beschaamd excuses mompelend droop ik af. Het obsessieve lezen in medische bibliotheken dat vermoedelijk ten grondslag lag aan de catastrofale interpretatie van de symptomen, had me ook al iets geleerd over costochondritis. Dit is een zo goed als onbegrepen kwaaltje, waarbij de kraakbeenverbindingen tussen de ribben en het sternum en soms ook tussen de ribben en de wervelkolom ‘ontstoken’ of geïrriteerd zijn. Althans dat is het vermoeden. Gaat het gepaard met zichtbare zwelling, dan wordt het het syndroom van Tietze genoemd. Doordat de borstkas rijk geïnnerveerd is, is het heel waarschijnlijk dat deze irritatie zenuwbanen prikkelt die ook worden getriggerd door een hart in nood. Cardiologe Janet Travell (de lijfarts van John F. Kennedy) meende dat costochondritis en een licht verstoord metabolisme van spieren in de borstregio (ze sprak van ‘triggerpoints’, die overigens elektrofysiologisch kunnen worden aangetoond) klachten kunnen geven die nauwelijks zijn te onderscheiden van een naderend of zich voltrekkend hartinfarct. Het enige verschil is dat je de pijn meestal kunt aanraken en met borstbewegingen provoceren. Aanstelleritis is het dus kennelijk niet en je hoeft geen watje te zijn om er door op het verkeerde been te worden gezet. Hier een duidelijk filmpje van een meisje dat het kennelijk wel heel erg heeft en voor wie het letterlijk invaliderend was.

Anyway, je leert met zoiets te leven. Het is een pain in the ass die er bij gaat horen en je houdt jezelf voor dat er veel ergere dingen zijn. Het hinderde me niet, niet eens met sporten, zo lang ik het mentale duiveltje ervan maar onder het deksel hield. Paleo gaf geen enkele verbetering in dit departement. De theorie van Dr. John Sarno – die stelt dat verwaarloosde geestelijke conflicten hun uitweg zoeken in een door de hersenen geïnduceerde lokale ischemie in bepaalde spiergroepen en dus in onverklaarbare lichamelijke pijn – bood mij geen soelaas. Toch raakte ik deze trouwe kwelgeest enige tijd geleden zo goed als kwijt. Vandaar deze post. Die voor sommigen beslist zal eindigen met een anticlimax.

De op een na voorgaande post over die ouwe gek van een Blake Donaldson spoorde me aan om weer eens wat nader te kijken naar groenten. Zijn ze terecht het vanzelfsprekende, met een gezondheidshalo bekroonde onderdeel van het paleoperspectief dat de meesten van ons ervan maken? Is het mogelijk dat een royale, dagelijkse groenteconsumptie een neolithisch fenomeen is dat bij sommige mensen averechtse gezondheidseffecten teweeg brengt? Het is vrij zeker dat Homo sapiens in zijn vroege ontwikkeling gedurende lange perioden tamelijk weinig plantaardig materiaal heeft gegeten. Ontzettend veel in het wild groeiende gewassen zijn giftig. Wel eetbare bladeren en stronken leveren zo weinig energie en voedingsstoffen, dat een soort met zo’n hongerig brein als het onze wel gek zou zijn om energie in het verzamelen ervan te steken. Fruit levert energie en is vaak veilig omdat het gegeten wil worden, maar is zeker op de wat hogere breedten ook slechts periodiek beschikbaar. Daar staat tegenover dat we een lange, lange periode als primair vegetarische primaat achter de rug hebben en dat het op z’n minst nogal onwaarschijnlijk lijkt dat we massaal ziek worden van bladeren, scheuten en vruchten die niet evident toxisch zijn. Toch zag ik aanleiding om met name een royale groenteconsumptie ter discussie te stellen. Eén reden daarvoor waren de persoonlijke en klinische waarnemingen van de Britse huisarts Clare Morrison, die fibromyalgie-achtige klachten zag verdwijnen op een voeding zonder groenten en dat toeschrijft aan het vaak hoge oxalaat-gehalte van veel eetbare gewassen. Oxalaat is giftig voor de mitochondriën.

De tweede en voor mij meer intrigerende reden om vraagtekens te plaatsen bij royale groenteconsumptie was wat ik noem de Spreadbury & Hansen Etiologie van Alles. In mijn boek ga ik hier straks/ooit zeer uitgebreid op in, hier volsta ik met de hoofdpunten:

Aan de meeste moderne ziekten ligt een haperende energiehuishouding ten grondslag, in de vorm van te weinig of slecht functionerende mitochondriën en een disbalans tussen mitochondriële fission en fusion (Melissa Hansen).

Deze mitochondriële disfunctie zit upstream van alle symptomen en pathologie die we in verband brengen met Metabool Syndroom, inclusief hyperinsulinemie en afwijkende Kraft patronen. Dit zijn (‘slechts’) markers van het eigenlijke probleem.

De mitochondriële disfunctie wordt op zijn beurt veroorzaakt door een milde metabole endotoxemie (Spreadbury). LPS en andere PAMPS leiden tot pathologische opslag van de sfyngolipide ceramide, met verminderde mitochondriële respiratie als resultaat.

De metabole endotoxemie is weer het gevolg van overbemesting van de flora in de dunne darm (Spreadbury). Spreadbury benoemde de hier inmiddels overbekende dense acellular carbohydrates als de primaire boeven in dit drama. Mij leek het logisch om ook vezels kritisch onder de loep te nemen, want ook die vormen in potentie substraat voor een eventueel te rijk microbioom in de dunne darm, zo was mijn overweging. Ik bleek deze gedachtegang te delen met de altijd zeer scherp redenerende Amber O’Hearn, die er ondermeer hier helder over schrijft. Anders dan O’Hearn ging ik er in mijn hypothese vanuit dat glucose (uit bijvoorbeeld fruit) geen problemen veroorzaakt, omdat het in de circulatie wordt opgenomen zodra het de dunne darm in komt en dus geen kans krijgt het eventueel te rijke microbioom aldaar noemenswaardig te voeden.

Om een veel te lang verhaal iets korter te maken, ik probeerde een gemodificeerd all meat diet op mezelf uit om mijn hypothese te ‘testen’. Als observatievariabelen koos ik genoemde costochondritisklachten en andere subjectieve waarden als inspanningstolerantie, energieniveau en algeheel welbevinden. In eerste instantie ging het fantastisch. De pijntjes tussen de schouderbladen en in de ribben verdwenen vrijwel volledig. Dit kan natuurlijk een gigantisch placebo-effect zijn geweest, maar ik vind het zelf opmerkelijk. Ook had ik het gevoel dat mijn inspanningstolerantie rap toenam. Ik kon bij mijn Freeletics sessies zomaar 50 strakke burpees achter elkaar maken, zonder het gevoel te hebben te exploderen. Verder beeldde ik me in nog iets minder degig te worden in de buikregio. Maar het meest opmerkelijke resultaat was het onmiddellijke en vrijwel volledig verdwijnen van remsporen. De ontlasting bleef zich des ochtends onveranderd aandienen na de eerste kop koffie, maar was ineens aangenaam klein en compact. Niet meer die enorme hopen paardenstront. Afvegen vergde niet of nauwelijks toiletpapier. De witte onderbroeken die mijn vrouw standaard koopt opdat ik er dagelijks zelf aan word herinnerd ze in de was te gooien – hetgeen voor mij beslist geen vanzelfsprekendheid is – bleven kraakhelder. Hoogmoedig bedacht ik de titel van deze post: Zijn remsporen Paleo?

Dat was mogelijk dom. Want we kennen allemaal het spreekwoord. Hoogmoed, wankeling, val. Welnu, ik ging tamelijk languit op mijn bek. Een paar weken into het experiment begon ik me minder fit te voelen. Beetje hangerig, ’s avonds om half acht al zin om naar bed te gaan, zulke gekke dingen. Na een straatbarbecue begin juli kreeg ik de eerste stevige verkoudheid sinds ik weet niet hoe lang en daar was ik ook nog eens een week beroerd van. Bizar, voor mij. Tot overmaat van ramp begon mijn vrouw me voorzichtig te vertellen dat ik eruit zag als een lijk. Geen kleur meer op de wangen, blauwe lippen, het klonk verschrikkelijk eng, zeker voor iemand met een neiging tot hartneurose. Op een helder moment besloot ik dat het genoeg was. Het was namelijk ook best heel erg saai, alleen vlees en vis en in mijn geval wat fruit eten. Ik schakelde van de ene op de andere dag over op full blown Bierviltje met alle mogelijke groenten en behoorlijk wat fruit in de mix. Life returned. Het voelde alsof ik aan een acculader werd gelegd. Weer enkele weken later was de lethargie verdwenen en had ik volgens mijn vrouw weer een normale kleur. Hypothese gefalsifieerd, althans voor mijzelf.

Tegelijk met mij deed Mariet Hoen een nog veel strakker all meat (vlees, vis, water) experiment. Op haar blog kun je lezen dat ook zij helaas niet de resultaten boekte die de hypothese voorspelt. Tije en Christel daarentegen, die hier vaak reageren, hebben gigantische voordelen gezien, zoals je in de commentaren hier en bij Mariet kunt nalezen. Verder barst het van de anekdotes van mensen die de meest afschuwelijke ellende zagen verdwijnen op dit regiem. Die trek ik niet in twijfel, al valt het me wel op dat all meaters er grosso modo – dus niet allemaal! –enigszins bescheten uitzien. Fenotype zegt niet alles, ik weet het, maar het voelt niet goed.

Op de kwaliteit van mijn eigen experiment valt van alles aan te merken. Ik ben te kort daadwerkelijk all meat geweest om een eventueel noodzakelijke transitiefase te overbruggen. Toch heb ik een paar hypothetische verklaringen. Het is natuurlijk goed mogelijk en zelfs best waarschijnlijk dat het microbioom in mijn dunne darm na al die jaren paleo (zonder compacte, acellulaire koolhydraten) behoorlijk lean & mean is en geen draconische uithongeringsinterventie behoeft. Het is zelfs denkbaar dat het microbioom dat daaronder woont, in de dikke darm, gewend is aan de vezels uit groenten. De lamlendigheid die me overviel zou het gevolg geweest kunnen zijn van een verarming van dit lage microbioom, al pleiten goede argumenten van Amber O’Hearn hier weer tegen. De voor mij meest plausibele verklaring is echter hormese. Als we aannemen dat Homo sapiens wel is geëvolueerd met een geregelde inname van eetbare blaadjes, twijgjes en wortelstelsels – en Esther Nederhof gaf me gisteren een paar sterke argumenten die daarvoor pleiten – dan zijn we gewend aan een zekere toxische ‘achtergrondruis’. Echte vergiftiging van de mitochondriën is overduidelijk geen goed idee. Maar zo’n beetje alle medicijnen die werken tegen aan mitochondriële disfunctie gekoppelde kwalen, hebben een lichte mitochondriële toxiciteit. Het bekendste voorbeeld is good old metformine, dat anti zo’n beetje alle narigheid is en in een aantal diermodellen zelfs levensverlengend werkt. Wanneer deze stress plotseling wegvalt, gaan de mito’s – en daarmee het hele organisme – mogelijk minder goed functioneren, omdat bepaalde verdedigingsmechanismen in slaap vallen. Een anders alert immuunsysteem heeft ineens moeite met een makkelijk verkoudheidsvirusje.

En hoe zit het nu met die ribklacht? Aanvankelijk kwam hij geleidelijk terug (nocebo-effect?), maar een paar simpele oefeningen van fysiotherapeut Steve August uit Nieuw Zeeland lijken het probleem tot nu toe in de kiem te smoren. Zonder Back Pod, overigens.

Maar het alleropmerkelijkste is dat ook de remsporen ondanks de weer copieuze groentenfestijnen nog steeds volledig uitblijven.

En tenslotte:

Slechts heel zijdelings gerelateerd en gewoon voor de lol: Disfunctionele xenofobie is geassocieerd met meer karakteristieke fenotypische kenmerken dan alleen geelwit, pruikachtig hoofdhaar.