Lachwekkende ‘aanval’ van agrobusiness site Foodlog

Bij het reusachtige agrobusiness portal Foodlog beginnen ze behoorlijk genoeg te krijgen van ‘paleo’ in het algemeen en van dit blogje in het bijzonder. De redactie schuwt geen middel om haar aanhang ervan te overtuigen dat ik ‘de paleogedachte’ op een ronduit evangelische manier aan mijn 6 lezers probeer op te dringen. Nu grijpt een anonieme redacteur (met 4 sterren) mijn verslag over een tiendaags verblijf in de Zweedse ‘wildernis’ aan als bewijs dat ik predik. Ik zou mijn lezers aansporen de natuur in te gaan en konijnen te gaan jagen. Ik zou de noble savage verheerlijken. Snerend zegt de redacteur:

Meijer hield lezers zijn onlangs voor dat ze knolletjes en konijntjes moeten gaan stropen. In het hoge Noorden uiteraard, want hier kan dat niet. Hier plassen de hondjes over zijn geliefde paardenbloemwortels en dat zou je proeven.

Niets is minder waar en wie het van zelfspot uit z’n voegen barstende stuk heeft gelezen weet dat dit een belachelijke, bijna wanhopige aantijging is. Een fragment:

Het is verhelderend en louterend om af en toe eens flink op jezelf te worden teruggeworpen, maar ik kom tot het besef dat de beschaving, de eindeloos complexe verzameling sociale netwerken die de aarde omspant, de natuurlijke habitat van de mens is. De beschaving is het resultaat van onze natuurlijke evolutie, de back to basics-gedachte is in essentie romantische, zelfs tegennatuurlijke bullshit. We kunnen enkele lessen trekken uit ons evolutionaire verleden – wat we ongeveer moeten eten, hoeveel licht en UV-B straling we nodig hebben, waarom we primitief reageren op moderne prikkels – verder moeten we gewoon lekker door evolueren in onze steden, kantoren, fabrieken, auto’s, sportcentra, huizen… De volmaakte incarnatie van die zo node gemiste beschaving verschijnt in de vierde nacht in vol ornaat in mijn shelter: Katie Melua. Haar magistrale nummer The Closest Thing to Crazy jaagt volgens een tutje van de Volkskrant vooral oude, gefrustreerde mannen het hoofd op hol. Dan maar een oude, gefrustreerde man. Ik hoor haar ruwfluwelen uithalen alsof ze naast me staat. Overdag worden deze sociale afkickverschijnselen overstemd door hallucinaties van druipende hamburgers en frikandellen speciaal. Met het uur nemen deze ‘beschavingssymbolen’ groteskere proporties aan. Opvallend. In Nederland leef ik tamelijk politiek correct. ‘s Werelds bekendste fastfoodketen bezoek ik voornamelijk voor z’n uitstekende en goedkope koffie. Maar teruggeworpen op de naakte essentie van het bestaan moet ik constateren dat mijn krachtigste verlangens behalve naar warm damesvlees en muziek toch vooral uitgaan naar een klef broodje met gecamoufleerd slachtafval en een kledder ketchup á raison van 2 euro nog wat.

De Foodlogredacteur kan 1 niet lezen en heeft 2 geen humor. Maar we zijn er nog niet. In zijn of haar stuk komt hij of zij bovendien met het verpletterende ‘nieuws’ uit 2010 dat archeologisch onderzoek suggereert dat we in Europa al 20.000 jaar voor het begin van het neolithicum granen aten. Hij of zij schrijft triomfantelijk:

Voor de nog jonge site moet dit oude nieuws van al ruim een jaar geleden als een klap komen.

Gaap. Veerm…, pardon, de redacteur, neemt voetstoots aan dat dit document voor mij nieuw is. In zijn/haar volstrekt egocentrische kijk op de wereld gaat hij/zij er automatisch van uit dat dit voor hem/haar nieuwe ‘wapenfeit’ ook voor mij als een donderslag bij heldere hemel komt. Alsof ik al die tijd in een grot gezeten heb (pun intended). Nu lezen wij hier wel eens iets over paleo. Zo ook het onderzoek van de Tsjechen en wel direct nadat het werd gepubliceerd. Wat zeggen de onderzoekers precies? Ze vonden vijzels met ‘grains of starch’, korreltjes zetmeel. Wie geen onderzoeken kan lezen en bovendien bevooroordeeld is, leest ‘grains’ als ‘granen’. Maar beste man of vrouw, de ‘grains’ die deze onderzoekers vonden, bestonden voor het grootste deel uit knollen en rhizomen. Van de negen genoemde soorten is er slechts één een zaad (zie tabel).

Dat we zetmeel aten zodra we konden, staat buiten kijf. Dat graszaden geen substantieel onderdeel van onze voeding vormden ook. Isotopenonderzoek is aanzienlijk betrouwbaarder wanneer je wilt weten waar we onze eiwitten vandaan haalden dan ‘poor preserved plant remains’. En dat isotopenonderzoek toont dat we tot aan de agrarische revolutie voornamelijk leunden op jacht en visserij.

Ik stel voor dat betreffende Foodlogredacteur voortaan eerst zijn of haar huiswerk doet alvorens met wilde claims te komen en karaktermoord te plegen. Een cursus begrijpend lezen zou ook geen kwaad kunnen.

Zoek de volle tarwekorrels...

Dit bericht werd geplaatst in Uncategorized en getagged met , , , , , , , . Maak dit favoriet permalink.

59 reacties op Lachwekkende ‘aanval’ van agrobusiness site Foodlog

  1. willem zegt:

    Ik las het daarnet ook. Zelden zo’n zielig artikel gelezen, niet omdat het zich van nonargumenten bedient, maar vooral ook omdat het gescheld zo lekker anoniem is: ‘redactie’, en wel iemand met maar liefst vier ****!! Nee, dat is opperhoofd D.V. niet, want die heeft natuurlijk alle strepen die er maar toe te kennen zijn. Reageren op dit medium kan ik dus niet,maar lees wel een te verwachten reactie van de Brusselse koekenbakker Trachet. Zolang dit soort onzin aan bijdragen op Foodlog de overhand heeft, mag F. niet seriues worden genomen. Andere tijden: de daar destijds luid bejubelde Muskiet wordt hierbij weggezet als onbenul…

    • Willem, ik stond hier echt even van te kijken. Deze post getuigt niet alleen van domheid en ongezonde zelfingenomenheid, maar vooral ook van een beklemmende valsheid.

      • willem zegt:

        Ik was zo stomverbaasd en verontwaardigd over dat anonieme, redactionele stukje, dat ik niet eens was toegekomen aan het lezen van jouw reactie, Melchior. Die is vernietigend voor de anonymus (ben benieuwd of opperhoofd D.V. nu uit de kast komt..). Zouden we nog ‘wetenschappelijke’ reacties op het stuk op Foodlog tegemoet kunnen zien? Van Wouter, bijvoorbeeld?

        • Dank Willem.

          Ja, ze slaan de plank echt heel verschrikkelijk mis en iedereen met een hersencel meer dan een zeemeeuw kan het zien. Als Dick dit geschreven heeft, zit het niet helemaal snor met mijn mensenkennis.

      • Jochem zegt:

        Het CZS van deze persoon is waarschijnlijk verdoofd door gluten opiaten….

      • willem, ik denk dat twee kanjers op elkaar aan het katten zijn om niets. Ik vraag me af wie de reacteur is. Ik kan me bijna niet voorstellen dat het Dick is. Met wetenschp heeft het niet veel te maken.

  2. Jochem zegt:

    Geen wetenschappelijk bewijs voor de ongezondheid van granen?! Er zijn studies zat, die granen in verband brengen met diabetes, hart en vaat ziekten, autisme, adhd, darmziekten, auto-immuun aandoeningen en zelfs kanker. Het is maar wat je gezond en ongezond noemt! Als ik zelf granen eet (zelden) is dit volgens WAPF principes; fermenteren en vervolgens verwerken waardoor veel anti nutriënten worden geneutraliseerd, maar dan nog is dit niet gezond voor ieder mens.

    Scherpe repliek dit artikel, het veegt het kinderlijke foodlog artikel mooi van tafel! Huiswerk huiswerk, dat leer je toch van kinds af aan 😉

  3. Dank Jochem ;-).

    Nu ik weer eens naar die tabel kijk, valt me ineens op dat ze toen ook al stinksigarenwortels verwerkten. De Typha latifolia. De onderzoekers vonden ‘grains of Typha latifolia’ en de geleerde foodlogger leest ‘ze aten granen’. Jeeze Louise.

    Het moderne onderzoek naar de geschiktheid van granen (dus niet van ‘korrels zetmeel’, ha, ha, ha) als humane voeding zal hier nog vaak in de schijnwerpers staan.

  4. Janet Noome zegt:

    De azijn-zure teneur van het stuk doet inderdaad vermoeden dat hier D.V. achterzit. Philosopher onwaardig zou ik zeggen. Jammer dat het zo moet. Bespeur ik als leek een op de loer liggende “burn-out”? Misschien toch eens soft-paleo gaan eten, knap je van op 🙂 . Melchior, lekker doorgaan met schrijven: feiten beschrijven met af en toe een hele vette knipoog!

  5. James Pott zegt:

    Het eerste wat ik tegen kwam was (mainly cattail rhizomes) en direkt daarna these highly specialized tool types were probably used for the separation of the vegetable fibers
    from cattail (Typha) leaves (12)
    where the top grains are leveled het woordje grains hier heeft te maken met de pestle en mortar niet met het geplette materiaal.
    starch grains recovered on these objects appear to be mostly of cattail and fern
    enz.enz. Nice try.

  6. James Pott zegt:

    The best-preserved grains, and hence those that are easier to identify,
    most likely derive from the last grinding episode. Consequently, the best-preserved grains do not necessarily belong to the most used species. On the basis of our experiments in terms of energy
    availability (12), the composition of cattail rhizome flour is similar to that found in emmer whole meal . Heel simpel ze gebruikten hetzelfde wat MM gebruikte op zijn sojourn.
    Grains he? ? 🙂
    Mijn vermoeden is Trachet, ik vermoed toch dat het Engels van DV goed genoeg is om dit redelijk te vertalen. Van Trachet heb ik mijn twijfels.

  7. Is Dick Veerman een soort van Hij Die Niet Genoemd Mag Worden in het Nederlands “paleo” diëten wereldje? Of gaat het om een andere “Dee punt Vee punt” ?

    (Ik ben nog steeds vrij verrast/vermoeid van de hoeveelheid politiek die om diëten wetenschap hangt. bah..)

    • Henk, Dick Veerman (aka ‘Angry Dick’) postte hier aanvankelijk onder zijn volledige naam, later verscheen er een ‘D.V.’, die doorlinkte naar Foodlog. Ik denk dat mensen daarom soms verwijzen naar D.V. Zelf noem ik onze Dick gewoon Dick of ‘Veerman’.

      Die politiek rond eten is inderdaad verschrikkelijk. Voor de zoveelste keer, het interesseert mij geen klap wat mensen in hun mond stoppen. Echt geen sodemieter. Mijn allerbeste vrienden, mensen voor wie ik door het vuur zou gaan, zijn graaneters ;-). Veerman cs proberen mij en mijn blog een prediker-imago te geven. Het enige wat ik doe is zoeken naar de optimale humane voeding. Die niet bestaat, zeg ik er ten overvloede bij.

  8. Maan zegt:

    Wat een raar stuk van Foodlog. Ik volg het blog al een paar jaar, vroeger was het nog leuk en interesant. Helaas mag ik niet meer reageren, daar.
    Waarom proberen ze jou, Melchior, door het slijk te trekken. Wat heb jij ze in vredesnaam aangedaan?
    Dit is gewoon met modder gooien………

    • Ha Maan,

      Ik heb die ex-bankier jarenlang van gratis content voorzien. Was 100 procent overtuigd van zijn integriteit. Geen idee dus. Waarschijnlijk sta ik niet zo netjes in zijn ‘vriendenkring’ binnen de ‘gremia’.

  9. Frans zegt:

    Hoi Melchior,

    Ik heb net je blog ontdekt, mag ik me aanmelden als zevende lezer?
    Wat Foodlog betreft, ik zou zeggen: besteed verder geen aandacht meer aan dat seniele gereutel, het is een gepasseerd station. Gebruik je energie liever om je ‘discipelen’ het goede pad te wijzen.

  10. Fred-Jan zegt:

    Melchior,

    Het lijkt er op dat je daar ergens een keer iemand op zijn teentjes heb getrapt. Gelet op jouw geschiedenis met Foodlog snap ik er weinig van dat je op zo’n manier wordt weggezet. Ik begrijp trouwens niet hoe de vermeende vondst van een mogelijke start van beperkte graan consumptie voor de neolithische revolutie het bewijs kan leveren dat graan consumptie gezond is. Andersom is het ook onzin om een voedingsmiddel als schadelijk te beschouwen domweg omdat het niet paleo is. Maar daar heeft denk ik nog niemand je op kunnen betrappen.

    • Hoi Fred-Jan,

      Nee, ik hamer er de hele tijd op dat het evolutionaire perspectief een grof kompas, een hypothesegenerator is, geen set in steen gehouwen wetten. Het model noopt ons extra kritisch te kijken naar granen, zuivel, geëxtraheerde zaadoliën en toegevoegde suiker(glucose/fructose). Vervolgens suggereert modern onderzoek (zowel op moleculair niveau als klinisch) dat sommige van deze neolithische items inderdaad behoorlijk problematisch zijn. De bewijslast groeit gestaag. That’s it. Doe er mee wat je wilt, vertel ik telkens. Check wat ik en andere paleoieten zeggen. Toch zijn de reacties soms ongemeen fel en hier en daar vilein. Wat hier nu gebeurt is geenszins uniek, je ziet het overal. Dat berust deels op cognitieve dissonantie, deels op het naakte feit dat er enorme belangen op het spel staan.

      Als een flink deel van de bevolking het paleoprincipe ter harte neemt en – vergeef me de uitdrukking – grofweg ‘gaat eten als het zoogdier mens’, gaan de grote winnaars van het huidige systeem schuimbekkend failliet. De monolithische agrobusiness legt het af tegen kleinschalige, veelal lokale producenten, het über-lucratieve medisch-farmaceutische complex moet een alternatieve zwendel bedenken of eerlijk werk gaan doen voor veel minder geld, etc. Dus in dat opzicht begrijp ik het venijn wel.

      Ik vermoed alleen dat de bange, valse Veermannen, Trachetten en andere Sirenen de belangstelling van de gemiddelde burger voor dit onderwerp overschatten. Hun hachje wordt nog lang niet bedreigd (of het moest zijn door wat neolithische pathologietjes die ze als ‘normale veroudering’ bestempelen). Ik ga nu even op de grens van wat nog kan, maar ik meen bij één van mijn nieuw verworven antagonisten duidelijke ADHD-achtige en manische trekken waar te nemen. Er is, Jochem hintte er al gekscherend naar, ‘emerging evidence’ (sorry Hans) dat dit soort psychopathologie voortkomt uit of wordt versterkt door graszaadconsumptie. Geen gekheid.

      • Sebastiaan zegt:

        Heel juist gezegd. Maar denk dat dit dan ook vooral duidelijk maakt dat men vanwege al die belangen doodsbang is voor eenieder die daartegen in het geweer komt. Zoals je al zei is de groep nog betrekkelijk klein, maar er komen wel steeds meer vergelijkbare geluiden, ook uit andere hoek. En telkens weer zie je dat de ‘gevestigde orde’ er vaak fel bovenop zit, om dit maar meteen de kop in te drukken, voordat iemand er lucht van krijgt…

        Ik vrees (en/of kijk ernaar uit..) dat de strijd nog behoorlijk zal verharden. Naarmate de groep mensen die het wel begrijpen – en zich daardoor niet meer wil conformeren aan de huidige gang van zaken – groter wordt, zal men vaker en feller van leer trekken.

        Ik denk dat het tegen de tijd dat de strijd echt serieus wordt (dreigende faillisementen, etc..) van groot belang is vooral op zoek te gaan naar mogelijkheden. Het is niet nodig een strijd aan te gaan; we kunnen kijken hoe het voor iedereen beter kan worden. Er zullen ongetwijfeld veel mensen zijn die iets anders moeten gaan doen, omdat hun business niet meer houdbaar is, maar er zal werk genoeg zijn, denk ik… Maar zover is het nog LANG niet…

      • Hans zegt:

        Melchior , het zij je vergeven D.V. 😉

        Hoop oprecht dat Dick mijn taalgrapje kan waarderen en zich sportief hier meldt , whats in a name ( excuus Melchior 😉 ) en dat Foodlog en Het Paleo Perspectief als het nodig is met open vizier strijden , voor zover nodig.

        Tenzij ik echt de ernst van de zaak mis c.q. onderschat ,dat kan , ben nog ,,lelie-blank” denk ik in de materie ,oeps , persoonlijke zaken handelen jullie onderling beter af ?

  11. James Pott zegt:

    Nogmaals, en dat is absoluut de laatste keer dat ik op deze onzin reageer. De title van het verhaal geeft aan dat het om “Food processing” gaat: mortar and pestle. Nergens wordt dan ook maar een hint gegeven dat dit een bewijs is , of tendendeert te zijn, voor het gebruik van granen, behalve dat dit een gras steppe gebied was. Dat is geografisch, topologische aanduiding. De “grains” in het verhaal hebben betrekking op a: de groeven of lijnen in de stenen (nervatuur) en b: op de resten van de riet sigaren cattails -typha latifolia). That’s all. Punt uit.
    Iemand wel eens gehoord van “woodgrain” ?? dat is hout graan, een hele oude graan soort ouder dan de mensheid. 🙂 🙂
    Ik vermoed dat de waarheid niet te ver verwijderd ligt van de constatering van Melchior: gratis copy.
    Jammer Dick, heel heel jammer. Wij hebben elkaar allemaal nodig om de volksgezondheid te vebeteren met wat helaas nog maar in een veel te kleine kring bekend is: ons voedsel pakket deugt niet en het is te verbeteren.

  12. Ze (Foodlog cs) helpen je wel aan meer lezers en een groter, hopelijk kritischer publiek

  13. Annemiek zegt:

    Hallo Melchior,

    Graag meld ik me aan als 8e lezer… Hier terecht gekomen na jouw voorwoord in het boek van Yvonne Lemmers. Via dit blog ook weer diverse andere interessante links gevonden, ik blijf lezen en lezen. Wat eigenlijk een heel ongezond iets is vanwege het zitten!
    Blijf vooral doorschrijven want als er iemand is die niet predikt, zichzelf met ’n korrel zout neemt en zich openlijk af vraagt wat wel en wat niet klopt, dan ben jij dat wel. Deze oprechtheid vind ik op meerdere ‘paleo’ blogs, er lijken weinig dogma’s te zijn. Juist daardoor is het zo interessant en misschien is dit zo ongewoon dat er daardoor dit soort idiote aanvallen komen?! Geen idee. Ik ben geen wetenschapper, heb ook die achtergrond niet en moet vaak goed lezen om te snappen wat er in de meer wetenschappelijke teksten staat maar voor zover ik t allemaal volg zie ik in commentaren daarop juist discussie ontstaan en is er een open houding naar nieuwe ideeën.
    Kortom, ik lees graag verder!

    Hartelijke groet,
    Annemiek

    • Welkom Annemiek, als 7de (niet overdrijven) lezer! Six readers cannot be wrong, het blijft leuk. Zeer vereerd uiteraard, met je commentaar, dank. En blijven lezen, vooral elders! Zet gewoon een paar kratten onder de poten van je bureau en je kunt staan ;-). Ik zal een keer een foto van mijn werkplek posten.

      Algemeen. Allemaal superbedankt voor de reacties (vooral Robert)!!! Ik antwoord met tussenpozen ivm met andere verplichtingen. Voor de lezers die zich storen aan mijn verweer richting Angry Dick & Co, ja hallo, wat zou je zelf doen als je met zulke oneigenlijke argumenten wordt genaaid door een medium dat door honderdduizenden wordt gevolgd? Mijn naam ten spijt ben ik niet gezegend met veel wijsheid en aanvallers de andere wang toekeren is ook al niet mijn sterke kant. Bovendien heb ik het behoorlijk inhoudelijk gehouden. Take it or leave it.

  14. sebastiaan zegt:

    Padaboem tssssj… 1-0 voor Melchior!
    Dit soort onzin en kortzichtigheid zal nog lange tijd verkondigd worden. Tenminste, zolang men niet bereid is de ‘geldende waarheid’ in twijfel te trekken, of op zijn minst bereid is nieuwe inzichten een kans te geven…

    Blogs als de jouwe zullen er hopelijk toe bijdragen dat men ooit gaat inzien dat dingen wel eens anders in elkaar zouden kunnen zitten dan gedacht.

    Ga zo door!

    Groet,
    Sebastiaan.

  15. JP zegt:

    Foodlog zet de koers voort die al vorig jaar mei werd ingezet (en voor veel lezers al langer zichtbaar was). Die van een gelijkhebberige, narcistische en alles beter wetende persoonlijkheid. Geen magazine, maar een egozine. Ik had daar toen een opmerking over die uiteraard niet werd gewaardeerd, maar wel heel dicht bij de waarheid kwam: gewoon lullig gedrag. Heel erg jammer.

  16. George zegt:

    Udo Pollmer (zoek hem zelf maar ff via Google of amazon.de is een gerespecteerd wetenschapper en opende mij de open al in de modden 90’er jaren van de vorige eeuw door te zeggen dat (volkoren) muesli niet zo goed werkte op de vertering en stoelgang vanwege de vezels etc., maar vanwege de vele giftige stoffen die er in die granen zitten. Het was dus een afweerreactie, volgens hem. Hij was de eerste die mij aan het denken zetten bij het gangbare weten m.b.t voeding en/of wat iedereen zegt (wat is een goede vertaling van “conventional wisdom”?). Hij beweerde in dat boek ook dat witbrood een stuk gezonder was, omdat mensen dat hadden uitgevonden om zich te bevrijden van al die gifstoffen die er in volkoren granen zitten. Ik ben het boek inmiddels kwijt en Udo is een wetenschapper met veel aanzien in Duitsland, maar ook controversieel, omdat hij tegen heilige huisjes trapt en ik ben het overigens niet altijd met hem eens…maar dat is weer een andere discussie 🙂

  17. James Pott zegt:

    George; Wat de boeren vroeger altijd aten als ze dagje gingen fietsen (2e Paasdag, Hemelvaart,Pinksteren, boeren gingen niet zo vaak fietsen) Een uitsmijter: twee plakken witbrood, ham, sla, tomaat en een paar spiegeleieren.. De meeste boeren die ik gekend heb aten nooit margarine en op Staphorst waar ik met “de ouwe Jans Pot” mee ging rietdekken in de zomervakantie, kregen we spekvet van het uitgebakken spek als jus over de aardappels en de ruime hoeveelheid spercieboontjes met een stevig stuk worst. Dat laatste had dan al een winter tussen de balken gehangen. En die ouwe boeren gingen lang mee. Mijn grootvader was nooit ziek.

  18. Afkomstig uit verdachte hoek, ik reageer ook af en toe op Foodlog, en zit dus in het kamp van de verdachten. Op Foodlog heb ik gisteren een stukje gezet over mijn ervaringen met een een bevolkingsgroep die leefde op een paleo achtig dieet, dat ik hier ook onder de aandacht wil brengen.

    Ik heb tussen 1986 en 1991 het plezier gehad in een gebied te wonen, waar een flink deel van de bevolking nog regelmatig bij een paleo(-achtig?) dieet tot zich nam. De Baka in Zuidoost Kameroen leefden in een gebied met een bevolkingsdruk van 1 persoon-km2 en leefden vooral als jagers-verzamelaars.

    Mijn partner heeft in die periode onderzoek gedaan naar de voedselvoorziening binnen deze gemeenschap en één van de belangrijkste conclusies was dat ze inderdaad vlees, vis, noten en vruchten eten, maar dat ze zelden verschillende produkten tegelijk aten. Soms was er een overdaad aan vlees, dan zwelgde iedereen een paar weken in het vlees, in de droge tijd werd er gevist, dan was er een paar weken véél vis, als de karité vrucht draagt, eet je 14 dagen fruit tot het je neus uit komt. Baka eten wat er is: rupsen, maden, honing, wilde yam, alles beter dan niets. Maar hoogst zelden hebben ze gevarieerde maaltijden. Geen graan inderdaad, want in het regenwoud groeit geen enkele wilde graansoort, maar als het er groeide zou het gegeten worden, de jager/verzamelaar heeft niet de luxe iets te laten staan.

    Het feit dat er eeuwen jagen/verzamelen in een tropisch regenwoud resulteert in een bevolkingsdichtheid van één persoon per km2, geeft al aan wat de constante is van het paleo dieet: honger en verhongeren. Ik heb in 4 jaar ook nooit een Baka gezien met overgewicht, trouwens evenmin bij andere bevolkingsgroepen in hetzelfde gebied, die al bijna volledig zijn aangewezen op landbouw. De enigen die in die periode wel zover schopten waren de ambtenaren in ons dorp.

    Na deze periode heb ik 6 jaar in Rwanda en Nepal gewerkt waar mensen voor bijna 100% leven van een plantaardig dieet, met zeker in Nepal veel granen. En of mensen nu gezonder waren in Kameroen (bijna paleo) vergeleken met Nepal/Rwanda (bijna vegetarisch/veel graan)? Ook daar zul je op het platteland nooit obesitas tegen komen, dat is een luxe die ook in die landen voorbehouden is aan stadsbewoners en ambtenaren.

    • Fred-Jan zegt:

      Obesitas is naar mijn bescheiden mening geen kwestie van wel of geen tarwe. Ook gaat het niet over veel of weinig koolhydraten. Overgewicht is het gevolg van overconsumptie, meestal veroorzaakt door een gedisreguleerde eetlust veroorzaakt door westers (processed) voedsel. Bij groepen die hier geen toegang tot, of hiervoor onvoldoende middelen hebben, zul je naar alle waarschijnlijkheid weinig of geen obesitas aantreffen.

    • willem zegt:

      Fijn, Jopie, dat je ook hier reageert op dit onderwerp. Maar, als ik je dat mag vragen, wat wil je nu precies zeggen met jouw ervaringen? Die zijn immers wel bekend? Maar, door naar deze bronnen van eetcultuur te verwijzen, wil je toch niet aantonen dat al die studies en uitkomsten van onderzoek (waaruit een duidelijke aanwijzing komt dat tarwe, m.o.v. en suikers grote boosdoeners zijn) daarmee zijn weerlegd?

    • Bedankt voor je super interessante inbreng, Jopie! Ik hecht ontzettend veel waarde aan mensen die echt onder jager/verzamelaars hebben geleefd, onderzoekers die met hun eigen handen kransslagaderen in plakjes hebben gesneden, artsen die in de bush hebben gewerkt, etc.

      Ten eerste valt me op dat je de leefstijl van de Baka beoordeelt met westerse ogen. Corrigeer me als ik er naast zit, maar het lijkt alsof je ‘het gebrek aan variatie’ en het cyclische karakter van hun voeding als iets negatiefs ziet. Modern onderzoek laat duidelijk zien dat een zekere eenzijdigheid – een relatief lage Food Reward – belangrijk is voor een normale eetlustregulatie. Wat jij omschrijft als eten tot het je neus uit komt, is voor de Baka waarschijnlijk heel gewoon. Verder lijk je de variatie in het gemiddelde westerse voedingsaanbod nogal te overschatten. Wij kunnen kiezen uit honderden combinaties van meel, suiker en plantenvetten, maar of dat werkelijk zo veel gevarieerder is…

      Je wekt ook de indruk dat de Baka (noodgedwongen?) een voor mensen nogal marginale niche exploiteren. ‘Ze moesten alles eten wat ze konden krijgen’. Er zijn diverse beschrijvingen van jager/verzamelaars die in relatieve overvloed leven. Meestal, maar niet altijd, hebben deze mensen volop toegang tot mariene bronnen. De door Staffan Lindeberg bestudeerde bewoners van Kitava zijn een goed voorbeeld. Ze besteden enkele uren per dag aan het jagen (vissen) en verzamelen van voedsel en kunnen vaak niet alles op. Lindeberg heeft gedocumenteerd hoe deze mensen ondanks die overvloed en een naar westerse maatstaven niet al te overdreven dosis lichaamsbeweging gevrijwaard blijven van overgewicht en welvaartsziekten. Zodra ze worden blootgesteld aan de combinatie meel/suiker/plantaardige olie gaat het mis.

      Zojuist zag ik dat Frank van Berkum opnieuw de geloofskaart speelde. Wat moet ik zeggen? Ik zou nogmaals kunnen uitleggen dat paleo een perspectief is, een beginpunt, een lens, ik zou kunnen zeggen dat er wel degelijk strak onderzoek is dat bijvoorbeeld aantoont dat WGA in nanomollen/l (dwz in fysiologisch realistische doses) leptineresistentie en dus verstoring van de eetlustregulatie veroorzaakt, ik zou tot vervelens toe kunnen herhalen dat paleo’s eventuele evolutionaire lessen graag toepassen in de fabriek, maar ik stop er mee. Het is allemaal al te lezen op dit blogje en op letterlijk duizenden andere plekken, maar als de mannen weigeren zich te informeren, houdt het op. Ik ben er niet op uit anderen te overtuigen. Ik verspreid informatie. Dat de boodschapper het altijd heeft gedaan, weet ik inmiddels ongeveer 20 jaar. I rest my case.

      • willem zegt:

        Zomaar weer een kernbegrip uit deze reactie van Melchior voor wat door sommigen wordt aangeduid als een groep halve gare, sectarische geloofsvolgers en zoekers naar de Heilige Graal: ‘Ik ben er niet op uit anderen te overtuigen. Ik verspreid informatie.’

        Heeft Hendrik de koffie al op?

        • Willem,

          Ik krijg de indruk dat Frank van Berkum mij verwijt dat ik ‘geloof’ in evolutie en epigenetica. Het is alsof hij zegt: evolutie okay, maar hou de omgeving er buiten, die is irrelevant.

          How bizarre…

          Erger nog is zijn kennelijk verouderde kennis over coeliakie. Er zijn de laatste tijd meters literatuur verschenen waaruit blijkt dat full blown coeliakie (diagnostisch criterium: villous atrophy) slechts het topje van een ijsberg van glutenziekten is. Wat eigenlijk heel logisch is. Want waarom zou de intolerantie zich alleen op het niveau van de darm manifesteren? Ik zal hem maar geen links aanbieden, want die leest hij toch niet. Telkens als ik op een aanval reageer met argumenten blijft het stil, waarna er weer een nieuwe losse flodder wordt afgeschoten. Heel veel rook, nauwelijks substantie.

      • Melchior, ik ben de laatste die een waarde oordeel geeft over eetpatronen van wie dan ook. Mocht dat uit mijn verhaal naar voren komen, dan neem ik dat terug. Na jaren in andere culturen heb je niet meer zo’n behoefte om te beoordelen, wel om te begrijpen.

        Wel heb ik me er altijd over verbaasd dat een omgeving als het tropisch regenwoud met zo’n enorme variatie aan soorten soms zo beperkt kan zijn in bepaalde produkten, zoals bijv. groente en fruit. Er was, als ik het me goed herinner, maar één liaan waarvan het blad gegeten werd, en dat was vrij stug en bitter. Als je dat vergelijkt met de tientallen diersoorten die je eventueel zou kunnen bejagen en eten is dat heel weinig. Het aantal wilde vruchten was erg beperkt (twee of drie?)en noten als wal- of paranoten heb ik in vier jaar nooit gezien, terwijl ik naar mijn idee wel zo’n beetje de hele fauna van het regenwoud langs heb zien komen van harpijarend tot pofadder. Van twee vruchten werden de zaden verzameld, van één werd karité boter gemaakt, van de andere werd een verrukkelijke vleessaus gemaakt.

        Wat ik heb willen benadrukken dat zo’n idyllische samenleving in zo’n ogenschijnlijk gulle omgeving op het terrein van voeding veel meer problemen tegenkomt dan je als buitenstaander verwacht. En behoorlijk afwijkt van wat ik in de recepten onder paleo dieet tegenkom (paddenstoelomelet met zalm en basilicum)!

        • Hoi Jopie,

          Idyllisch? Er is geen paleo-aanhanger die het in zijn hoofd haalt te veronderstellen dat het jager/verzamelaarsbestaan idyllisch is. Integendeel, velen hebben laten zien hoe hard en meedogenloos het kan zijn. Dat onderwerp is helemaal plat gediscussieerd. In het geloofsdenken dat jullie aan de dag leggen (zoals de waard is…) interpreteren jullie de gedachte achter paleo consequent en naar ik vrees opzettelijk verkeerd. Wetenschappers als Cordain, Boyd Eaton en Lindeberg beschouwen ons genotype in het licht van ons evolutionaire verleden en zoeken op basis daarvan naar mogelijke mismatches tussen datzelfde genoom en onze hedendaagse omgeving. Vervolgens onderzoeken ze in het lab of die eventueel hebben geresulteerd in een ongunstig fenotype. Let op de woorden ‘mogelijk’ en ‘eventueel’. De derde stap is het bedenken van moderne interventies. Niemand wil terug naar het wilde bestaan in het oerwoud, op de savanne of zelfs in het kustlandschap waar we waarschijnlijk pas echt mens werden. Hoe komen jullie toch bij dit belachelijke idee? Het paleoperspectief identificeert een aantal mogelijke voor mensen minder geschikte voedingsmiddelen. Je suggestie dat een paddenstoelenomelet met zalm en basilicum irrationeel of inconsequent is omdat de afzonderlijke items niet in één econiche voorkomen, getuigt van een fundamenteel verkeerd begrip van het paleoprincipe.

  19. Hendrik J. Kaput zegt:

    Kijk, ik heb van Melchior zijn onderwerp amper verstand, bewonder evenwel zijn eruditie op dit terrein, voor zo ver ik dat kan beoordelen, maar toch zie ik hier een aantal azijnzure reacties van voormalige?! foodlog renegades die mij niet erg vrolijk maken.
    Vraagje? Wat heb dat nu voor nodig? Het hele miezerige gezeur buiten het onderwerp om is nog erger dan al die sterren, duimpjes enz. Hou daar toch mee op. Of geil je je daar bij op?!

    Ga eens een mooi boek lezen (“First Civilizations” van Robert Chadwick bijvoorbeeld.) Geeft je veel kennis over graan, taal en civilisatie. Verruimd de blik. Heel wat andere energie dan dat sectarisch gezeur hier.

    By the way, ik kwam hier terecht tijdens de koffie om iets van het gekanker te begrijpen. Het is me niet gelukt.

    • @Hendrik, Heb je de stukken op Foodlog over Paleo (van anoniem en Frank van Berkum) gelezen? Wat vind je daar dan van?

    • willem zegt:

      Ha, die Hendrik. Altijd genoten van je azijnzure stukjes op Foodlog! Maar nu even over dat ‘dat sectarisch gezeur hier’. Voorbeelden, graag. Door over ‘sectarisch’ te spreken, sluit jij je aan bij Dicks ‘geloofsvolgers’ o.i.d. En bij DR. Frank, die ook spreekt over ‘geloof’, en zelfs over ‘hun zoektocht naar de heilige graal’. Tsjezusmina, hoe komen zij erop? Voorbeelden, graag!
      Jij zou toch kunnen weten dat ik mij altijd verre houd van geloof, hoop en liefde (jaar van de liefde: sjeeeee). De meesten hier kenmerken zich door rationaliteit. Melchior heeft op vele plaatsen al aangegeven dat hij zich baseert op wetenschappelijk onderzoek. Waar, dacht jij, Hendrik, zou een man als Frits Muskiet zich op baseren?
      Kortom, Hendrik, lezen, jongen!!!!

    • James Pott zegt:

      “…Kijk, ik heb van Melchior zijn onderwerp amper verstand…” Ik heb bewondering voor de treffende haarscherpe observaties waarmee Hendrik zich zo nu en dan van zijn beste kanten laat zien. Helaas dat hij ook bijna net zo vaak die bewondering weer volledig te niet doet door de meest idiote of irrelevante opmerkingen te maken. Wat heeft het lezen van die toom van Chadwick nou te maken met aardappels schillen? Of erwten tellen? Verruimt zoiets de blik? wat voor blik, waarop? Op topic blijven Hendrik anders komt D.V. zo meteen je er hier ook nog aan je oren erbij slepen.
      “…kwam hier terecht tijdens de koffie om iets van het gekanker te begrijpen…” Het lijkt er een beetje op dat je dolende was en opeens ergens terecht kwam en je had iets met kanker wat je niet begreep en dat je nu nog niet begrijpt. Volgens mij heb je meer gedronken dan koffie. Dat geeft niks, als je er maar niet mee de weg op gaat.

  20. George zegt:

    Ik houd ook niet zo van die ellenlange ideologische discussies en persoonlijke vetes, zoals je dat veel ziet op blogs van freetheanimal.com of de “strijd” tussen Taubes en Guyenet, of tussen Jimmy Moore en Anthony Colpo en dan met name onder hun lezers.

    Laten we eerder ondertussen niet vergeten dat de omgeving ook een hoofdrol speelt in onze gezondheid, niet alleen of we granen eten of niet.

    Kijk daarom eens naar: http://youtu.be/waGHi6aMzh8 een TedMed presentatie van Dan Buettner. (van “Blue Zones”). Hier wordt o.a. uitgelegd welke rol de omgeving speelt in het probleem van obesitas. Waarom “we” nutteloos te veel overheidsgelden besteden aan dieet- en bewegingscampagnes en eigen geld en moeite verspillen aan dieten die voor bijna 100 % zeker mislukken (en we weten dat ondertussen allemaal, maar blijven er toch mee door gaan, hetgeen – volgens Einstein – de definitie van domheid is).

    Dan Buettner legt dit allemaal in die presentatie uit, maar hij beschrijft vooral waar ze reëel succes hadden door de omgeving echt te veranderen, geen bla-bla, maar echte omgevingsveranderingen!
    Het is een lange presentatie, maar meer dan de moeite waard!

  21. @Melchior, ik ben geen “jullie” en ik leg bij mijn weten geen “geloofsdenken” aan de dag. Ik kan je helemaal volgen in je opmerking over mismatches tussen ons genoom en het aanbod in onze moderne leefomgeving. Ik heb 4 jaar tussen jagers / verzamelaars geleefd en heb daar wat observaties over naar voren gebracht. Als ik daarmee al partij kies dan spijt me dat.

    • Hoi Jopie,

      Je plaatste je reactie hier oorspronkelijk onder het artikel op Foodlog waarin dit paleoblog religieuze overtuiging, sektarisme, gebrek aan feitenkennis en onzorgvuldig denken werd verweten. Je deed kond van je in principe interessante en waardevolle waarneming in Afrika om het standpunt van de anonieme schrijver te bevestigen. Als je het met hem of haar oneens was geweest, had je dat wel laten blijken, dunkt mij. Vandaar dat ik over ‘jullie’ spreek. Je kunt het mij moeilijk kwalijk nemen dat ik mijn lezers vervolgens laat zien dat je argumenten weliswaar interessant, maar irrelevant voor de ‘discussie’ zijn.

      Het doet me deugd dat je het evolutiegeneeskundige paradigma onderschrijft. Maar het maakt je reactie (heulen met iemand die datzelfde paradigma met non-argumenten belachelijk probeert te maken) nogal raadselachtig. Waar sta je? Wat wil je?

      • willem zegt:

        Ik had dezelfde opmerkingen ook al overwogen. Overigens blijft het absurd, en laf, dat op een blog waar o.a. de eindredacteur tekeer gaat tegen pseudoniemen en anoniemen de betreffende VIERSTERRENredacteur schiet vanuit de bunker. Hij/zij gebruikt hagel en schiet nog mis ook.
        Hendrik overigens nog altijd aan de koffie?

        • Sssst, laat die man vooral slapen, hij gebruikt vieze woorden…

          Toch ben ik de lafaards wel dankbaar, Willem, want ze geven me de mogelijkheid een aantal gebruikelijke mythische redeneringen die ik zelf al lang was vergeten bij de hoorns te vatten.

      • willem zegt:

        Melchior, al dat artikel uit het Dagblad van het Noorden gelezen waaraan ‘de redacteur met de vier sterren’ refereert op Foodlog onder de titel ‘Katan versus Muskiet: een debat zonder gesprek’?

        • Bedankt Willem, interessant!

          Foodlog schrijft:

          In plaats van te letten op het bij tijd en wijle vermakelijke gedrag en de uitlatingen van modieuze paleo’s, zou het de wetenschapper Katan sieren in te gaan op de wetenschappelijke argumenten van Muskiet en Kuipers.

          Vals.

  22. James Pott zegt:

    Nou, nou, nou… beetje principieel hier? Wat is er nou verkeerd aan paddenstoelomelet met zalm en basilicum? Ik ken plaatsen genoeg waar je zalm kunt vangen (ja, zo maar met de hand) en waar vlakbij eieren zat te vinden zijn. Basil groeit overal, evenals paddestoelen. En een vuurtje maken is ook niet zo moeilijk. Zolang jullie de tarwe en de sla olie en margarine maar van mijn lijf houden wil ik best mee eten, dat wil zeggen als jullie ophouden met kibbelen

    • Strawmen are made to be burned down.

      • James Pott zegt:

        Moet ik nou toch maar weer FL gaan lezen om helemaal bij te blijven? Getverderrie, wat een onzindelijke gedachte. Maar het bespaart me natuurlijk wel ‘embarrassing moments’.

      • Kirsten zegt:

        Bedankt voor de link! Ik heb bijna het boek “Het geheim van een langer leven” van Dan Buettner (Blauwe zone) uit. Wat me opviel is dat de mensen die in die blauwe zones leefden niet echt vleeseters waren, zelfs eerder vegetarisch. Niet dat paleo alleen maar uit vlees bestaat, maar de eiwitten en vetten uit dierlijke producten vormen wel een belangrijk onderdeel. Het lijkt een beetje met elkaar in contrast te staan. Misschien heeft iemand daar een interessant idee over?

        Het tweede dat me opviel was de rol die ouderen nog spelen in de gemeenschap. Bijna al die ca. 100-jarigen waren actief in hun gemeenschap/familie. Katan beweert dat de verdere ontwikkeling van de mens na het passeren van de reproductieve leeftijd niet meer relevant is voor de evolutie. Ik denk dat het in leven houden van de ouderen ook evolutionair gezien van belang is. Zonder de bijdragen van de ouderen aan de gemeenschap (opvoeding, kennis, oppassen etc.) zouden de jonge mensen het leven waarschijnlijk niet (zo goed) volbrengen.

        • Dat is inderdaad een heel relevante vraag, Kirsten. Ik las destijds Buettners boek The Blue Zone. Een paar snelle gedachten.

          In alle blue zones was gedurende de periode waarin de bestudeerde superouderen leefden sprake van milde calorierestrictie. Calorierestrictie is de enige bewezen manier om het leven van een organisme te verlengen, vrijwel ongeacht macronutrientverhouding.

          Paleo leidt (volgens ondermeer het onderzoek van Frasetto) tot spontane calorierestrictie. Over het algemeen zullen mensen op een paleodieet nauwelijks meer eiwit eten (in energieprocenten) dan op het SDCD.

          Op Sardinie werd relatief veel dierlijk eiwit en vet gegeten.

          De vegetarische Zevendedags adventisten in Loma Linda blijken minder gezond te zijn dan werd aangenomen en krijgen precies dezelfde degeneratieve kwalen als de mensen om hen heen. Rundvlees etende mormonen doen het aanzienlijk beter.

          In alle onderzochte Blue Zone populaties was sprake van een redelijk ontwikkelde medische zorg. Onder jager/verzamelaars ontbreekt meestal de zelfs de meest rudimentaire medische zorg, wat de levensverwachting flink kan drukken.

          Het is mogelijk dat calorierestrictie de meeste kwalijke effecten van de neolithic agents of disease (gedeeltelijk) ongedaan maakt. Een stug volgehouden Sonja Bakker regiem zou voor sommige mensen prima kunnen werken.

  23. willem zegt:

    Toch nog maar even op dit onderwerp terugkomen, want op de agro-culisite komt de redelijke Frank Buurman er ook op terug. Te lezen bij de posting (van wie???) ‘Wel graan in paleodieet’.
    Franks bewering dat ‘de’ paleo ‘overal’ zijn voedsel probeerde weg te halen, wordt niet onderbouwd met feiten. Maar, Frank, het gaat bij deze discussie niet zozeer om de vraag wat er allemaal in het wild wel niet te eten was, maar om de constatering dat de soort, de mens, datgene at waarop hij kon overleven, de soort in stand kon houden. Dat lukt niet zo best met het nuttigen van voedingsstoffen die een (licht)giftige uitwerking hebben op het genoom.
    Frank: ‘Het valt wetenschappelijk niet uit te sluiten, dat de ‘paleo’ een diversiteit aan zaden at.’
    Waarop baseer je dat, Frank? Op basis van het voorhanden zijn?
    Laat ik Muskiet (dicht bij huis) eens aan het woord; wellicht kan Frank Buurman daar een reactie op geven. En lees ook die laatste zin.

    ‘Sinds de landbouwrevolutie zijn we meer koolhydraten
    uit granen gaan eten en is het aandeel van groente
    en fruit in onze voeding gedaald. Deze verandering
    kent zijn weerga niet: geen enkele andere in de vrije
    natuur levende primaat eet routinematig granen (5).
    Momenteel leveren acht graansoorten 56% van de
    wereldvoedselenergie en 50% van alle in de wereld
    geconsumeerde eiwitten (63). Zonder granen zou de
    mensheid niet de progressie hebben kunnen doormaken
    zoals die zich heeft voltrokken sinds de landbouwrevolutie
    en zouden we de wereldbevolking bij
    lange na niet kunnen voeden. Dat (ongekookte) granen
    desalniettemin niet tot de optimale voeding van
    mensen behoren kan o.a. afgeleid worden uit de toxiciteit
    van hun antinutriënten (i.e. stoffen die interfereren
    met de absorptie van vitamines, mineralen en
    andere nutriënten, zoals lectines, fytaat, protease-inhibitors)
    en eveneens uit de epidemiologie van coeliakie,
    i.e. overgevoeligheid voor gluten (graaneiwitten,
    waaronder gliadine). De granen hebben er geen
    enkel evolutionair voordeel bij om door ons gegeten
    te worden en als ze tot ons normale voedsel behoorden
    hadden we wel een evolutionair antwoord verworven
    om hun antinutriënten te kunnen doorstaan.’

    • Willem, ik vrees dat de inderdaad sympathieke Frank een kleine eeuw literatuur over het hoofd ziet. Haver noemt hij perfect paleo voer.

      Samen met vruchten en noten/pitten is dit het perfecte oer-ontbijt, mits het ‘volkoren’ haver betreft (bijv. van de Natuurwinkel), twee recepten:”

      Tja… Haver, vooral volkoren haver, is een van de meest rachitogene granen die er zijn. Hier een observatie uit de jaren ’30. Maar laat iedereen vooral fijn geloven wat hij wil, toch?

      THE COMPARATIVE RACHITOGENIC PROPERTY OF OATS AND CORN *

      LAWRENCE L.LACHAT AND LEBOY S.PALMER

      Section of Animal Nutrition, Division of Agricultural Biochemistry,

      University of Minnesota, St. Paul

      (Received for publication July 20, 1935)

      The faulty skeletal development and poor teeth of animals
      fed cereal diets were first emphasized by E.
      Mellanby (’18) and May Mellanby (’18). Later work led
      E. Mellanby (’26) to postulate the existence in cereals of
      definite rachitogenic substances or antivitamins which he
      called toxamins, the exact nature of which has not yet been
      determined. Mirvish (’29, ’30) concluded that he had been
      able to concentrate a rachitogenic toxamin from cereals,
      especially from oatmeal. He separated an alcohol soluble
      fraction which lowered blood calcium when injected into the
      circulation of mature rabbits. King and Hall (’31), using
      chicks, also have concluded that oatmeal probably contains a
      specific rachitogenic substance.

      The rachitogenic effect of cereals, especially oats, has been
      explained on other grounds than the presence of toxamin.
      Fine ( ’30) concludes that any difference between cereals is
      due to difference in vitamin D content, while Bruce and Callow
      ( ’34) believe that the inferiority of oatmeal is due to the lower
      availability of its phosphorus, present chiefly as salts of phytin
      (inositol hexaphosphate). However, Harris and Bunker ( ’35)
      using rats, failed to find any correlation between the rachito
      genic properties of different samples of corn and either the
      absolute or relative amounts of phytin phosphorus present.

  24. James Pott zegt:

    Willem, nog een paar keer en je bent geslaagd voor je examen Missionaris, de verkondiger van de blijde boodschap, het evangelie van de verlossing van de powers of the dark side.
    Don’t confuse me with the facts, I know what I know because that’s what I know.
    http://www.marksdailyapple.com/why-grains-are-unhealthy/#axzz1kQmA9RPI
    http://www.greenmedinfo.com/page/dark-side-wheat-new-perspectives-celiac-disease-wheat-intolerance-sayer-ji +21 references
    http://www.greenmedinfo.com/page/opening-pandoras-bread-box-critical-role-wheat-lectin-human-disease +23 references
    Hoeveel sterren heeft Frank Buurman? Een * is geloof ik een tweede luitenant, twee ** is een eerste luitenant (ik verzin dit niet), drie *** is een kapitein(?) of een majoor? Laatste keer dat ik gecheckt heb liepen er nogal wat luitenants rond. Maar dat was ergens in oktober ’11 En je weet wat luitenants doen. die geven gewoon opdrachten door. Hoeven zelden voor zichzelf te denken. Befehl is Befehl.

Plaats een reactie