Top inspanningsfysioloog komt uit de kast

Inspanningsfysioloog Prof Tim Noakes

Professor Tim Noakes van de Universiteit van Kaapstad is een van mijn favoriete inspanningsfysiologen. Ik heb hem eens horen spreken op een congres, waar hij een prachtig verhaal hield over de bijna hysterische angst voor oververhitting en uitdroging onder met name duurlopers. Veel atleten drinken tijdens een evenement veel te veel water, daartoe vaak aangemoedigd door de frisdrankindustrie, die om de paar kilometer paraat staat met een gratis litertje bocht. Te veel drinken kan tot hyponatremie (te weinig zout in het bloed) leiden, met levensgevaarlijke hartritmestoornissen als potentieel resultaat. Ieder jaar opnieuw vallen er tijdens prestatielopen een paar waterdoden.

Noakes is een grote naam in zijn vak en in de sportwereld. Een vak waarin koolhydraten heilig zijn (stapelen!), waar suikerwaterproducenten en graanboeren de centen uitdelen (lees: bepalen wat er onderzocht wordt en hoe dat gebeurt) en waar paleo met grote scepsis en zelfs ergernis wordt gadegeslagen. Ik heb me vaak afgevraagd wat al die slimme gasten die het hardcore inspanningsfysiologische onderzoek doen nou eigenlijk zelf vinden en denken. Ze hebben toch ook internet? Ze moeten toch worden gedreven door een oprechte nieuwsgierigheid? Ze moeten toch hetzelfde zien als wij? Welnu de grote Noakes komt nu uit de kast. Met groot plezier knal ik een razendsnelle vertaling van zijn jongste bijdrage aan het blad Discovery op het blog.

Against the grains (Tegen de stroom in)

Het kostte hem een heel leven om het uit te vinden, maar nu gelooft professor Tim Noakes dat de overconsumptie van geraffineerde koolhydraten toxisch kan zijn voor het lichaam.

Ik sta niet bekend als iemand die de controverse uit de weg gaat. Toch vermoed ik dat deze column meer negatieve reacties zal losmaken dan misschien wel alles wat ik in het recente verleden heb geschreven. Maar de boodschap kan het leven van sommigen veranderen.

Het heeft mij 61 jaar gekost om op het idee te komen dat brood en granen – de bijbelse basis van het leven – maar ook rijst, pasta en geraffineerde koolhydraten in het algemeen, voor mij persoonlijk mogelijk niet zo gezond zijn als ik altijd heb geloofd.

Mijn aandacht voor deze mogelijkheid werd gewekt door de Voedingsrichtlijnen 2010 van de Verenigde Staten. Deze richtlijnen promoten het concept van de voedingspiramide, dat adviseert dagelijks 6 tot 11 porties brood, granen, rijst en pasta te eten. Hoewel de bevolking zich beter aan deze richtlijnen houdt dan ooit, is overgewicht in de VS het grootste medische probleem geworden. De vraag moet worden gesteld: is deze epidemie op de een of andere manier gelinkt aan deze toegenomen koolhydraatinname? Ik besloot het te onderzoeken.

Eerst leerde ik dat granen pas de laatste 20.000 jaar een substantieel onderdeel van de menselijke voeding uitmaken, terwijl vlees zo’n 25 miljoen jaar geleden op het menu kwam.

Interessanter is dat de overgang van een eiwitrijke naar een graangebaseerde voeding overal gepaard ging met een afname van de gemiddelde lengte en met de intrede van de eerste gebreksziekten, zoals beriberi, pellagra en scheurbuik. Deze ziekten leidden pas begin twintigste eeuw tot de ontdekking van de vitaminen.

Het tweede dat me opviel was de golf aan literatuur van onderzoekers die experimenteren met koolhydraatarme diëten. Sommige van hen opperen dat wij mensen onze huidige lengte en herseninhoud in de afgelopen twee miljoen jaar alleen konden ontwikkelen omdat we nieuwe bronnen van hoogwaardig eiwit aanboorden, in het bijzonder vlees en vis.

Zulke energierijke bronnen zijn vooral belangrijk voor zuigelingen en jonge kinderen, ofwel in de fase dat het brein zich snel ontwikkelt. Als gevolg daarvan is het menselijke spijsverteringsstelsel duidelijk geconstrueerd voor de vertering van eiwitrijke voeding en vertoont het meer overeenkomsten met dat van de carnivore leeuw, dan met dat van onze naaste verwanten, de fruit- en plantenetende chimpansees. Misschien zijn mensen qua spijsverering zelfs werkelijk carnivoren.

Ten derde presteren low carb diëten als het om gewichtsverlies gaat minstens zo goed als de traditionele low fat high carb diëten. Er is geen gepubliceerd onderzoek dat aantoont dat deze onconventionele diëten nadelige gevolgen voor de gezondheid hebben.

Op de vierde plaats leerde ik dat eiwit een potente eetlustonderdrukker is, misschien omdat te veel eiwit voor mensen toxisch is. Het gevolg is dat low carb diëten met een hoger aandeel eiwit niet de frequente hongeraanvallen oproepen die zo gebruikelijk zijn bij caloriebeperkte, koolhydraatrijke diëten.

Dit uitblijven van honger maakt het makkelijker je aan het dieet te houden en werkt blijvend gewichtsverlies in de hand. Koolhydraten aan de andere kant, en vooral snelle koolhydraten, leiden mogelijk tot een verslaving die aanzet tot het overeten van allerlei voedingsmiddelen, inclusief vet, en werken zodoende gewichtstoename in de hand.

Mijn onbewezen theorie is dan ook dat het de onbeperkte inname van vooral geraffineerde, verslavende koolhydraten is die de overconsumptie van calorieën genereert en niet een hoge vetinname, zoals gewoonlijk wordt gedacht.

Er is een uitdrukking die zegt dat als je de werkelijke oorzaak van een probleem wilt vinden, je het spoor van geld moet volgen. Als een koolhydraatbeperkt dieet gezonder is dan wij nu geloven, waarom wordt dat feit dan verborgen? Het antwoord is dat enkele zeer grote industrieën, waaronder de frisdrankindustrie en de suiker- en zoetwarenindustrie (die allemaal koolhydraatrijke producten met minimale voedingswaarde produceren) niet willen dat wij dit weten.

Uiteindelijk onderwierp ik mezelf aan een experiment. Ik vermeed rigoureus brood, granen, rijst, pasta en geraffineerde koolhydraten en vulde het ‘gat’ op met vlees, vis, fruit, groenten en vetten, inclusief noten.

Vijf maanden later ben ik lichter dan 20 jaar geleden en loop ik harder dan 20 jaar geleden. Voor het eerst sinds ik heroïsche wekelijkse trainingsafstanden begon te lopen, weet ik hoe ik het gewenste lichaamsgewicht kan handhaven, zonder het gevoel te hebben dat ik mezelf iets onthoud. En ik sport alleen als ik wil sporten. Zelfs mijn vrienden zijn onder de indruk. Ze beamen dat zelfs de duurste cosmetische chirurgie niet zo’n opmerkelijke verandering had kunnen bewerkstelligen.

Lees ook: “Professor Noakes, I got my running back”