Kom je thuis van een held-op-sokken fietsmissie door donker Duitsland, blijkt Foodlog je met een oud artikel uit de tent te lokken. Nou ja, zo vat ik het op. Ik probeerde bij wijze van uitzondering een commentaar te plaatsen, maar dat lukte niet. Mijn naam is al in gebruik, aldus het registratieformulier. Dus kwak ik mijn reactie maar op mijn eigen blogje. Heb ik meteen weer een posting ;-). Dank overigens voor alle bijdragen. Ik kom er op terug zodra ik kan.
Gaat ‘ie.
Voor deze ene keer zet ik me over mijn bijna viscerale sterren-aversie heen, omdat wordt verwezen naar een oud artikel van mij (waarvoor dank). Als ik ook maar 1 ster krijg toebedeeld, verwijder ik mijn reactie (als dat kan).
Zoals Fred-Jan opmerkt, heb ook ik ingezien dat de door Taubes in Good Calories Bad Calories gepresenteerde, sterk insulinocentrische benadering van ‘het overgewichtprobleem’ te kort door de bocht is. Ik heb dat hier en later ook aan mijn eigen 6 lezers expliciet duidelijk gemaakt. Toch denk ik dat veel conclusies die Taubes na het doorspitten van 150 jaar onderzoek trok – en die hierboven door Dick zijn uitgelicht – via een omweg ‘per ongeluk’ hout snijden.
Om te beginnen blijft de onder invloed van het populaire Taubes bashing weer breed bejubelde constatering dat overgewicht het resultaat is van te veel eten en te weinig bewegen (CICO: calorieën in calorieën uit) een monsterlijke tautologie. CICO is zo waar als waar kan zijn, maar roept geen vragen op en zal nooit tot een beter begrip van het probleem leiden. De vraag dient te luiden: ‘Waarom eten mensen met overgewicht meer en waarom bewegen ze minder?’ Gulzigheid en luiheid, zal een flink percentage Foodlog-lezers roepen. Dikzakken zijn vraatzuchtige luiwammesen. Ik verzeker je, dat antwoord is vijf jaar na Good Calories Bad Calories nog steeds onzinnig. Obesitas is een ziekte (of ongunstige metabole toestand, zo je wilt) die maakt dat mensen meer eten (eetlustdisregulatie) en spontaan minder bewegen (energieconservatie). Dikke mensen zijn voor het overgrote deel niet dik omdat ze te veel eten en te weinig bewegen, ze eten te veel en bewegen te weinig omdat ze dik zijn. Als we Taubes voor één ding dankbaar mogen zijn, is het wel voor zijn notie dat we de causaliteit waarschijnlijk moeten omdraaien.
Overgewicht is een complex, multifactorieel probleem. Je kunt het op diverse manieren opwekken. Bijvoorbeeld door je eigen darmflora te vervangen door die van iemand met overgewicht. Met een poeptransplantatie. Omgekeerd werkt ook. Micro organisms rule the world, dat is altijd zo geweest. Dan is er de laatste tijd veel te doen om de Food-Reward Hypothesis (FRH), bijzonder coherent en begrijpelijk uiteengezet door Stephan Guyenet. FRH legt het probleem in de hersenen en stelt dat overeten alles te maken heeft met een overdreven prikkeling van beloningssystemen, die tot grove verschuiving van zowel eetlust als vetopslag zou leiden. Ons moderne, door knappe voedseltechnologen bedachte design food overweldigt ons beloningssysteem met onnatuurlijk krachtige impulsen, waardoor klassieke verslaving ontstaat, niet te onderscheiden van bijvoorbeeld heroïneverslaving. Voor deze theorie pleiten diverse experimenten, waaronder één waarbij dikke proefpersonen in een laboratoriumsetting gedurende enkele weken uitsluitend mochten drinken van een vrijwel smaak- en geurloze brei. Hun honger verdween en ze vielen moeiteloos tientallen kilo’s af. Maarten ’t Hart bepleitte deze theorie overigens jaren geleden al impliciet in zijn zeer onderhoudende boek ‘Het dovemansorendieet’.
Deze mechanismen dragen ongetwijfeld bij, maar kunnen het probleem niet volledig verklaren. Ziekelijk overgewicht komt immers ook voor in populaties die een voeding met een volgens alle denkbare standaarden lage Food-Reward gebruiken en is soms afwezig in populaties die schransen op het niveau van Brillat-Savarin. De FRH-protagonisten schrijven de vaak spectaculaire gewichtsnormalisatie (en overige gezondheidsverbeteringen) op paleo en low carb toe aan de relatieve smaakloosheid en eentonigheid van zo’n voeding, maar ik vind dat geen overtuigend argument.
Want. Terug naar die omgekeerde causaliteit. Er is een duidelijk en naar mijn mening cruciaal verschil tussen de fysiologie van mensen met overgewicht/obesitas en die van gezonde mensen. Mensen met overgewicht blijken minder mitochondriën (de energiefabriekjes in de cellen zonder welke het leven ophoudt) te hebben. Bovendien zijn deze energiecentrales kleiner, ze zijn beschadigd en ze werken niet zoals ze zouden moeten werken. Dikke mensen hebben, met andere woorden, last van mitochondriële disfunctie. Modern, post Taubesiaans onderzoek laat dit consequent zien. Fred-Jan heeft gelijk als hij zegt dat het vet de vetcel van het dikke individu wel degelijk kan verlaten. Taubes zat fout toen hij zei dat de hyperinsulinemie die meestal gepaard gaat met overgewicht een significante onderdrukking van lipolyse tot gevolg heeft. Dikken hebben meer NEFA’s (vrije vetzuren) circuleren dan normaalgewichtigen, niet minder (hetgeen overigens een belangrijke oorzaak van alle bekende downstream pathologie is). Belangrijk is de reden van die overvloed aan NEFA’s. De gecompromitteerde mitochondriën van dikke mensen hebben een sterk verminderd vermogen om vet te oxideren. Hun cellen zijn disproportioneel aangewezen op verbranding van glucose (net als kankercellen) maar kunnen niet compenseren voor de verminderde vetverbranding. Het gevolg is dat de mitochondriën van dikke mensen een veel lagere ATP-output* hebben dan de mitochondriën van gezonde mensen. Er is dus sprake van een constante energiecrisis. Taubes, redenerend vanuit de observaties van miskende ikonen als Yudkin en Cleave, legde de volle schuld bij insuline en dat was te kort door de bocht. Maar hij heeft volledig gelijk als hij zegt dat mensen met overgewicht ‘niet bij hun energie kunnen’ en daarom zowel hongerig als lethargisch zijn. Niet omdat de insuline ‘het vet in de vetcellen houdt’, maar omdat de mito’s het niet krijgen of er (te) weinig mee kunnen. Daar komt bij dat deze mitochondriële disfunctie het remmende effect van insuline op de novo lipogenese teniet doet. Bij gezonde mensen stopt de lever na de maaltijd met het aanmaken en in de bloedbaan kieperen van vet, bij dikken gaat hij gewoon door. Slecht functionerende mitochondriën produceren veel meer Reactive Oxygen Species (ROS) dan gezonde cellen, waardoor een voortdurende ontstekingstoestand ontstaat. Tot overmaat van ramp en uiterst paradoxaal blijkt de mitochondriële disfunctie te verergeren bij calorie-restrictie (eet gewoon wat minder, jij luie vreetzak). Die boodschap is dus niet alleen stupide en wreed, maar heeft potentieel horribele gevolgen. Ik begin te begrijpen waarom dikken het in concentratiekampen vaak minder lang uithielden dan normaal slanke mensen.
Lees voor een goed begrip dit heldere overzichtsartikel van verpleegkundige Dr Mary Madeline Rogge:
Hier het abstract:
Mitochondria play a central role in energy homeostasis. Defective mitochondrial ATP production is implicated in the development and progression of obesity. Impaired ability to oxidize fatty acids for energy has been demonstrated in preobese, obese, and reduced-obese people. Defective fat oxidation is not normalized with exercise or weight loss through calorie restriction in obesity and facilitates weight recovery among obese patients who do successfully lose weight. The failure of current clinical recommendations for patients to control their weight through calorie restriction and aerobic exercise are likely due to their adverse effects on mitochondrial fat oxidation.
De vraag is natuurlijk wat de energiefabriekjes uitdunt dan wel beschadigt en hoe je dat proces omkeert. Wie nu roept: ‘gewoon minder eten en meer bewegen’, krijgt een virtuele schop. Herlees het bovenstaande. Een razendsnelle pubmed search levert ondermeer dit op (een dierstudie, maar dit is tamelijk basic stuff):
The cardio-protective effects of a low carbohydrate ketogenic diet following global ischaemic injury as compared to rats fed a normal and high carbohydrate diet for a period of 19 weeks, were investigated. The reperfusion recovery of coronary flow was highly significant in the low carbohydrate ketogenic diet group. Although the initial reperfusion recovery of the pressure developed in the left ventricle, Pmax was similar in all groups, after 15 minutes, the momentum for faster recovery was maintained in the low carbohydrate ketogenic diet group. Ultrastructural observations of the cardiac muscles have shown that there was a decrease in the number of mitochondria in rats fed a high carbohydrate diet and an increase in the number of mitochondria in those fed a low carbohydrate ketogenic diet as compared to the normal diet group. This study demonstrates that a low carbohydrate ketogenic diet is cardio-protective functionally.
Mitochondriën die om wat voor reden dan ook onder druk staan, leggen eerder het loodje als ze voornamelijk glucose mogen verbranden, maar regenereren als ze NEFA’s en vooral ketonen krijgen toegespeeld. Ik illustreerde dit onlangs aan de hand van de observatie dat Alzheimer goed reageert op de sterk ketogene Medium Chain Fatty Acids (in kokosolie). Vanuit het paleoperspectief is dit tamelijk logisch. Gedurende onze evolutie waren periodes van koolhydraatschaarste de regel, niet de uitzondering. Wat dacht je van het zo nu en dan induceren van een milde ketose, met behulp van intermittent fasting, High Intensity Interval Training of een door de verketterde Taubes geopperde ketogene voeding? Alle ziekten die het gevolg zijn van mito-disfunctie (en dus van een energiecrisis op celniveau) reageren gunstig op koolhydraatbeperking, al is het maar de betrekkelijk lichte koolhydraatbeperking die inherent is aan een pre-landbouw (‘paleo’) voeding. Denk naast obesitas aan epilepsie, Alzheimer, cardiomyopathie, kanker en mogelijk MS. Onze mitochondriën zijn veel minder glycofiel dan wij denken en verwachten een flinke portie ketonen op z’n tijd. Als ons leven één grote postprandiale glucose-excursie is, gaan ze stuk en worden we vet en ziek.
Daarin had en heeft Gary Taubes gelijk.
* ATP (adenosinetrifosfaat) is de energievaluta van de cel.
Het Paleo Perspectief 
Herzlich wilkommen zurück Melchior!
Ik neem aan dat ze op Foodlog wel even zullen doorlinken naar Het Paleo Perspectief.
Danke schön, Herr Aldert! En die link zat er volgens mij al in…
“….Als ons leven één grote postprandriale glucose-excursie is, gaan ze stuk en worden we vet en ziek…..” we waren al ziek en we worden vet.. Bedankt voor de aanvullende verklaringen.Melchior, maar ik vraag me toch werkelijk af hoe lang en hoe vaak we dit moeten zeggen. En toch maar dom door gaan in allerlei adviezen : Ja voor de mitochondria is glucose nodig. Hier wordt het helaas zo nu en dan ook opgevoerd, Ja de ROS generation, de AGEs, de ALEs, een slijtage slag waarbij je alleen mag verwonderen dat we het zo lang volhouden. Ik vermoed dat de berichten over de positieve effecten van flavonoids op Parkinson’s niks anders zijn dan reparatie, reparatie.
Zeer interessant. 🙂 Daar gaan m’n vrije uurtjes omdat ik hier meer over wil lezen..
En fijn dat er weer een blogpost is, is toch veel leuker dan slechts een reactie te zijn op FL? 😉
Mooi zo, Otto. Ik hoop dat ik je avond goed verpest heb ;-).
Vällkommen hem, Melchior 😉
Het verhaal doet me meteen denken aan de beheerder van het dierenopvangcentrum waar ik een aantal jaar vrijwilliger ben geweest; ze werd altijd zenuwachtig als een dikke kat van de zenuwen niet kon eten. Die hebben namelijk een grote kans om dood te gaan als ze de vetreserves gaan aanspreken en daar zit een hoop troep in… De reden dat deze beestjes zo dik zijn geworden laat zich raden, er zit in het kattenvoer van tegenwoordig meer granen dan vlees.
Jag tackar, Jessica! Hade nog mycket hellre fortsatt att cyckla ;-).
Dank weer voor een mooie post Melchior. Goed om een Nederlandse samenvatting te lezen van alle Amerikaanse websites die ik lees. Aangevuld met jouw inzichten. Het is ergens allemaal zo simpel en duidelijk, maar tegelijkertijd knap ingewikkeld om aan mijn omgeving LCHF, CICO en FRH uit te leggen. Keep up the good work!!
Dank @rnold! Je vergeet FIRKO, LIRKO en BHB ;-).
Hier is toch ook een filmpje van op Youtube: Why you got fat.
Hoi Niels,
Ja. Maar het hier geïllustreerde idee dat insuline het vet gevangen houdt in de vetcellen klopt niet. Er is bij dikke mensen net zo veel of meer flux in en uit als/dan bij gezonde mensen. Het verschil is dat de dikke persoon het vet in aanzienlijk mindere mate verbrandt, omdat zijn mitochondriën daartoe slechts beperkt in staat zijn. Mensen met overgewicht zijn ook dik ondanks hun insulineresistentie, niet als gevolg van.
Allemaal ouwe koek 🙂 Een extra glas wijn en je maakt het de jonge vetcellen knap moeilijk in die tien dagen dat ze erover doen om volwassen te worden. Nieuwste onderzoek van Purdue University. http://www.purdue.edu/newsroom/research/2012/120404KimPiceatannol.html
Vraag me toch af of wijn nou paleo is of niet.
En nog een nabrander bij mijn reactie van 11.16. Er is een stuk zin weg gevallen. Ik bedoelde te zeggen dat er nog steeds hele volksstammen zijn die zeggen dat onze hersenen glucose nodig hebben. Larry McCleary MD zegt dat onze hersenen verslaafd zijn aan suiker maar dat wil niet zeggen dat het goed voor ze is. En evenmin zijn al die meervoudig onverzadigde vetten erg goed.
En nog mijn dank voor de link naar Madeline Rogge (hoop toch dat ze geen familie is van Jacques) Interessante aanvulling op het verhaal van Jack Kruse. Heb er natuurlijk lang zo veel verstand niet van maar ik plaats toch wel wat vraagtekens “….. failure of the mitochondria to produce energy from food substrates may be a more common pathway in the development
and perpetuation of obesity….” so blame the mitochondria ?? or the quality of the food substrates?? Post prandial een mixed intake, glucose gaat eerst. Het lijkt me eerlijk gezegd allemaal een beetje op “Glucose the Bitter Truth”. Ik zie niet echt ‘defecte ‘ mitochondria, wel een defecte manier van ATP produceren maar of je dat nu moet wijten aan defecte mitochondria?? Of zie ik dat helemaal verkeerd? Het lijkt me dat Spiegelman (net nog eens weer bekeken, nu samen met m’n betere helft de voedings deskundige) een andere weg inslaat. Het lijkt me dat defecte mitochondria een beetje ‘kort door de bocht is’
Jouw koek is snel oud, James ;-).
Defecte mitochondriën kort door de bocht? Mitochondriën zijn ons werkelijke hart, James. Als deze accu’s worden weggevaagd of niet meer goed functioneren, gaat het licht uit. Kun je uitleggen wat je bedoelt?
Volgens mij is dit zo dicht bij ‘de oorzaak’ als je kunt komen. Natuurlijk moeten we op zoek naar het waarom van de mitochondriële disfunctie. Te weinig cold exposure ;-). Dat laatste is niet alleen maar een grapje.
http://www.nature.com/nprot/journal/v7/n3/fig_tab/nprot.2012.013_F2.html
Voorlopig ben ik nog niet overtuigd van defecte mitochondria. Dat zo veel mensen er mee geboren zouden worden grenst natuurlijk aan idioterie. Dat onze mitochondria defect gemaakt worden? hmm, maybe maybe not. Dat ze bij een aanvoer van verkeerd “voer” niet optimaal kunnen functioneren? Dat lijkt me de kern van de zaak.
En zoals je weet heb ik al een tijdje zitten hameren op deze ‘kern’ van de zaak. But I cannot for the life of me blame the mitochondria bij zo veel insult . Glycemic overload, oxidized Omega 6. Glucose the Bitter Truth.
James, we hebben het natuurlijk over een verworven mitochondriële disfunctie, niet over de relatief zeldzame volledig genetisch bepaalde (subklinische en manifeste) varianten. Het is ook potentieel reversibel, want mito’s komen en gaan, komen en gaan. De truc is de triggerende omgevingsfactor(en) te identificeren en weg te nemen. Je kunt het bestaan van falende mito’s niet ontkennen, want ze zijn er.
Daar kan ik -gedeeltelijk- inkomen. Dat ze niet goed functioneren ja, dat ze defect raken? Bedoelen we de mitochondria of de cytochromes? Of allebei? Ik heb nog niet ontdekt -maar dat zegt helemaaaaaaal niks- waarom de unit zelf defect zou zijn. Voorlopig blijf ik het houden op “verkeerd voer”. Ik zie ook niet dat Bruce Spiegelman zijn mitochondria defect laten werken.
James, we bedoelen in dit geval de mitochondriën in de spiercellen van mensen met overgewicht. Zowel de aantallen, de morfologie en de functie zijn relatief gemakkelijk in beeld te brengen. De output van mitochondriën is net zo gemakkelijk te meten als de spanning van een accu. De mito’s van mensen met overgewicht, metabool syndroom en diabetes type 2 zijn altijd beschadigd en disfunctioneel. Ik merk aan je reacties dat mijn stukje niet duidelijk is, waarschijnlijk een gevolg van haastig tikken. Lees ajb het artikel van Rogge opnieuw door.
De pointe van mijn betoog is dat er bij mensen met overgewicht wel degelijk sprake is van een energiecrisis op celniveau en dat ze dus onderhevig zijn aan een krachtige biologische drive om te eten (honger) en energie te conserveren (moeheid, lethargie). De Taubes bashers grijpen een foutje van Taubes – zijn bewering dat insuline vet in de vetcellen opsluit – aan om te kunnen roepen dat overgewicht (zie je wel!) een kwestie is van te veel eten en te weinig bewegen, ofwel van gebrek aan wilskracht. Het goed gedocumenteerde model van de lege accu’s die maar niet willen laden laat zien dat deze argumentatie even onzinnig als nefast (was net even op die Vlaamse paleosite 😉 ) is.
“….een energiecrisis op celniveau en dat ze dus onderhevig zijn aan een krachtige biologische drive om te eten (honger) en energie te conserveren (moeheid, lethargie)….”
He, gelukkig kunnen we het toch weer wat eens zijn. Begon al een beetje aan mezelf te twijfelen. Wie ben ik om van mening te verschillen met zo veel kennis. Wat je ‘krachtige biologische drive’ noemt kwalificeer ik liever als signalling. Er worden verkeerde signalen gegeven. Een van de -misschien weinige goede- redenen van de ROS leaking is de signalling dat er iets mis is of iets bij getseld of gecompenseerd enz. moeten worden. Sorry, even heel simplistisch gesteld. Maar ik ben het met Kruse eens dat wat ‘leakage’ van de ROS generation niet negatief is. Maar hier spreekt een volkomen leek. Dit hele gebied is voor mij frontier werk. Heb Spiegelman al drie keer gevolgd en ja -ook al vermeldt hij het maar terloops- cold adaptation komt ook hier om de hoek kijken maar of het precies hetzelfde Is?? Brown Fat striating into muscle, en ander brown fat tissue developing within white fat. A totally different animal.
Zal Rogge vanavond nog eens weer doornemen. Nou eerst aan het werk , koffie uurtje is weer voorbij
Nabrander. Snel oud he? Je moest eens weten hoe snel dit soort zaken oude koek wordt en steeds weer opnieuw opgevoerd wordt als wereld nieuws. Komt net binnen :
http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/abstract/archinternmed.2012.262v1
Die wetenschappers zouden wat meer aandacht aan deze blog moeten besteden. Trouwens het is nu toch algemeen bekend dat de Omega 3 pathway bezet wordt gehouden door de flood aan Omega 6? Herinner het geval van Vitamine E werkt niet? Natuurlijk niet Alpha-tocopherol zonder de toconutrients en alle micro nutrients waar we nog geen weet van hebben ,maar wel synergistisch mee werken. Het geheel zal toch weer blijken heel wat meer daneen som van de afzonderlijke onderdelen
Heel interessant! Het insuline verhaal, dat het het vet opgesloten houdt, kon ik al een tijdje niet rijmen met de biologie. Maar mijn ervaring is ook dat mensen op een ketodieet, snel actiever worden meer energie hebben en bij een gelijke hoeveelheid kcal afvallen. Bij deze dus verklaart. Maar er zal de komende jaren vast nog wel meer tevoorschijn komen.
Dit verklaart ook wel waarom ik mij beter en energiekervoel in ketogene toestand.
Zoals een van de 6 lezers hier boven opmerkte. Hoe leg je dit uit, aan je te dikke suikerzieke familie? Dat is toch een slag die gemaakt moet worden. Ondanks dat de “professionele” voedingsadviseurs dit verhaal niet willen weten. Mn handen jeuken maar ik doe al 1001 dingen tegelijk, das ook niet gezond 🙂
Maan, ik zag vanochtend dat mijn favoriete dierenarts Peter vorig jaar een bloedfascinerende post heeft geschreven nav Rogges artikel. Had ik straal gemist, omdat ik toen eerlijk gezegd een klein beetje gehersenspoeld was door Evelyn aka CarbSane.
Thank you , thank you Melchior. Especially for the link to Peter’s initial comments on Rogge’s paper. Maakt de zaak allemaal nog al heel wat duidelijker. Ik herinner me deze blog maar het was destijds volkomen over mijn hoofd en meer geinteresseerd in de praktische toepassingen van een beter dieet. Sta er zelf versteld van hoever ik wat dat betreft in een winter “ge-evolueerd” ben. Had waarschijnlijk destijds helemaal niks gesnapt van Spiegel of van Rogge. Begin nu ook een beetje te begrijpen waar het verschil zit tussen mijn opmerkingen en jouw verhaal; de ‘normale’ opkomst en ‘ondergang’ van een mito, en het verziekte leven van een mito. Wie verziekt hem het leven? Een klein legertje van onverlaten? Peter noemt er een aantal, dezelfde die we hier ook al aangevingerd hebben: fructose, N 6, graan …
Maar waar ik bijzonder dankbaar voor ben is de twee commentaren van Ted Hutcheson en in feite zijn twee verwijzingen. Vooral die naar melatonin lijkt me van groter belang dan vaak wordt aangenomen. Melatonin wordt niet of heel slecht aangemaakt als we niet in het donker slapen. Veel mensen slapen tegenwoordig met in feite teveel ambient light. Geen of weinig melatonin maakt het werk vam de macrophagen heel moeilijk met alle bijzonder ‘vervuilende’ gevolgen vandien.
Ik ben een ‘kersenboer’ dus ik ben wel verplicht hierbij kennis te geven van misschien verstrengelende belangen. Kersen en in het bijzonder de soort die wij kweken (tart) zijn de enige vruchten die available melatonin bevatten.
Hoi Melchior,
Zie jij mitochondriële disfunctie als mede oorzaak, dominante oorzaak of als hoofd oorzaak van overgewicht? Ikzelf heb wat problemen met de theorie dat verminderde capaciteit tot vetzuur oxidatie leidt tot het ontstaan van overgewicht. Dit kan volgens mij pas een grote rol gaan spelen wanneer deze capaciteit niet slechts verminderd is, maar ook daadwerkelijk ontoereikend is. Gelet op het gemak waarop de meeste mensen met overgewicht afvallen en dus vetzuur oxideren lijkt dit simpelweg niet het geval.
Het probleem ligt dan ook volgens mij meestal niet in het vermogen om gewicht te verliezen, maar om daarna op gewicht te blijven. Dit wordt mede veroorzaakt door een onveranderde drang tot overeten die in onze overconsumptie stimulerende leefomgeving niet eenvoudig te onderdrukken is. Op termijn falen de meeste mensen hier dan ook in, en komen ze weer aan.
Over de omvang van de mate van overconsumptie zie ik dikwijls cijfers en getallen waaraan ik ernstig twijfel en mijzelf afvraag of ik niet kan rekenen. Ikzelf hoor bij de categorie mensen met een groot talent tot overeten. Zelfs binnen mijn IF voedingsstrategie waarin ik mijn energie-inname in een periode van vijf uur vrij nauwkeurig reguleer tussen 2500 Kcal op rustdagen en 3400 Kcal op trainingsdagen, heb ik de neiging daar flink overheen te schieten wanneer ik daar niet op let. De hoeveelheid Kcal die ik (maar naast mij heel veel anderen) met mijn eetlust als enige remmende factor in een dag boven mijn behoefte naar binnen kan werken in een ad libitum eetomstandigheid als bijvoorbeeld een all inclusive vakantiepark met onbeperkte buffet maaltijden, is echt niet te beschrijven met enkele honderden Kcal. Dit zijn er duizenden en daar kan uiteraard geen thermogenese tegenop. De hoeveelheid calorieën die je uiteindelijk naar binnen kunt krijgen is sterk afhankelijk van de vorm waarin je het aanbied. Bij een lindeberg stijl paleo dieet, of een op whole foods gebaseerd vet arm dieet moet ik bijvoorbeeld aardig mijn best doen om mijn 3000 kcal te halen. Bij een voedingspatroon voor een groot deel gebaseerd op de meest stimulerende voedingsmiddelen uit het SAD consumeer ik misschien wel het dubbele en is vertrouwen op het eigen regulatoir systeem zeker niet meer mogelijk.
Ik denk dat in werkelijkheid de groep mensen die er een ad libitum voedinsstijl op na houden zoals laboratoriumdieren dat doen niet zo heel erg groot is. Dan zou het obesitas probleem waarschijnlijk nog stukken groter zijn. Ik ben er van overtuigt dat een groot deel van de bevolking over het (over)eet potentieel beschikt om in de juiste setting overgewicht te creëren. De redenen dat niet iedereen dat potentieel ten volle benut moet je ook zoeken in psychosociale, en omgevingsfactoren. Ik geloof wel dat mito-functionaliteit een rol speelt in het ontstaan(en terugkeren) van overgewicht. Maar voornamelijk in de situatie van een energie overschot. In een leefomgeving die geen overconsumptie faciliteert komt overgewicht niet veel voor.
Ik vraag me af welke boodschap je beste kunt uitdragen richting iemand met overgewicht.
De boodschap: Jouw fysiologische beperkingen zorgen ervoor dat jij dik wordt. Je kan er niet veel aan doen want je bent niet te dik om dat je te veel eet maar je eet te veel omdat je te dik bent. Slechts een heel klein percentage van de mensen die stiekem geforceerd toch minder zijn gaan eten en meer zijn gaan bewegen en die daar daadwerkelijk van zijn afgevallen, zijn na vijf jaar nog steeds lichter. Dus berust in je situatie want jij hoort toch niet tot die hele kleine groep.
Of de boodschap: Je hebt aanleg tot overgewicht en wanneer jij binnen ons huidige voedingspatroon eet wat je wilt wordt je in tegenstelling tot diverse andere individuen te dik. Dus als je dat niet wilt, zul je minder, en waarschijnlijk anders moeten eten en eventueel meer moeten bewegen. Je zult hier een levensstijl aan moeten verbinden want je zult dit levenslang moeten volhouden. Wanneer je dit weet vol te houden(en dat is niet eenvoudig) maak je een goede kans op duurzaam gewichtsverlies.
Ikzelf ga voor de laatste boodschap.
Natuurlijk is het erg belangrijk om uiteindelijk de mechanismen te begrijpen waardoor het komt dat er zo’n verschil is in de wijze waarop wij individueel reageren op onze leefomgeving. Maar de realiteit is dat die verschillen er zijn. En het enige zinvolle antwoord hierop, is het door sommigen verafschuwde CICO. Dat het advies eet minder beweeg meer moeilijk valt te implementeren in onze huidige leefwijze weten we inmiddels ook. Oplossingen moet je volgens mij dan ook mede zoeken in de manier waarop de leefomgeving overconsumptie stimuleert.
Goede bijdrage, Fred-Jan! Een samenvatting ook.
Je laatste zin: ‘Oplossingen moet je volgens mij dan ook mede zoeken in de manier waarop de leefomgeving overconsumptie stimuleert.’ Ik had het daar al vaak over: daar ligt de voornaamste uitdaging om dat obesitasslagveld aan te pakken. M.a.w., je moet het niet ‘mede’ zoek in omgevingsfactoren, maar ‘vooral’. Dat betekent dat regulerend moet worden opgetreden. Een andere oplossing blijft broddel- en margewerk voor de grootste probleemgroep.
Bij regulering, door aanpakken en verminderen van verleidende omgevingsfactoren, begeef je je op het politieke terrein. Dan verwacht je van een overheid ingrijpen in de obesogene leefomgeving. Dat gaat een moeilijk verhaal worden omdat de overheid de laatste jaren zich juist aan het terugtrekken is. Het individu wordt meer en meer verantwoordelijk voor eigen handelen en de marktwerking grijpt om zich heen. Bigfood raakt verstrengeld in allerlei goedbedoelde adhoc gezondheidsprojecten en krijgt daardoor steeds meer invloed. Voeding is handel met enorm potentieel. Regulering zie ik dus zo 1,2,3, niet gebeuren. Het zal helaas denk ik bij broddel- en margewerk blijven..
Fred-Jan, super bedankt voor je diepgaande reflectie. Ik moet hier wat langer over nadenken, want momenteel weet ik even helemaal niks meer. Het concept van falende mito’s in de pathogenese van obesitas is betrekkelijk nieuw voor me. Ik zal echt proberen om asap met een coherent antwoord te komen. Ik weet bijvoorbeeld niet of er in dit verband een verschil is tussen huis-tuin-en-keuken overgewicht, centraal overgewicht en morbide obesitas. Mary Rogge zegt als ik haar goed lees dat je alles op een hoop kunt gooien en dat er slechts sprake is van een glijdende schaal (qua mitochondriele disfunctie), maar net als jij betwijfel ik dat. Ik moet daar eerst meer over lezen. Intussen tolt mijn hoofd ook van de perikelen rond Jack Kruse. Afgezien van zijn theorie en zijn door Kurt Harris en Emily Deans in twijfel getrokken mentale gezondheid, als wat hij in zijn kliniek zegt klaar te spelen waar is, opent dat een totaal nieuw paleoperspectief. Sorry voor mijn magere antwoord.
Mechior.
Wanneer je zover bent dat je het orakel Jack Kruse neurochirurg/tandarts/alien kunt doorgronden geef dat dan aub even door. Ik heb er namelijk nogal problemen mee.
Ik ook ;-). Behalve dat het lijkt het te werken op de manier zoals hij voorspelt…
Ik vind dat je het probleem van overgewicht erg goed beschrijft! Inderdaad is afvallen tamelijk makkelijk voor de meeste overwichtige mensen, omdat ze dan inderdaad een of ander dieet volgen, waardoor ze minder calorieën binnen krijgen dan ze verbruiken. En inderdaad – als ze dan afgevallen zijn – komen ze weer aan, omdat ze de discipline van het dieet los laten. En dan gaat de omgeving weer een grote rol spelen, die maakt dat je te veel eet en te weinig beweegt. In een omgeving die dat niet stimuleert, kom je inderdaad niet aan. Kortom, op wilskracht kan men het wel een tijdje volhouden in deze stimulerende omgeving, maar niet erg lang. De enige mij bekende wetenschappelijk gecontroleerde methode om langer dan 1 jaar nog op het gereduceerde gewicht te blijven, is die van Marieke Werij (Weighty thoughts: http://www.personeel.unimaas.nl/m.werrij/Thesis.htm). (Maar door de groepstherapie die de mensen kregen, was eigenlijk de omgeving nog steeds niet obees. Zij dacht zelf dat aan de groepstherapie op zich zelf lag). Dus zij hielden hun genezen gedrag (het ging om gedragstherapie) vol, omdat ze een jaar lang in een groep zaten met alle voordelen van groepsdruk en groepsnormen van dien!
Toch geloof ik ook nog wel in een gezonde fysiologie. Dat zeg ik op grond van mijn eigen ervaring en niet op wetenschappelijk onderzoek. Ik eet al jaren paleo (en met name als beslissingsinstrument van wat ik eet en hoe ik beweeg, geïnspireerd door Cordain en Art de Vany) en ofschoon ik jaren op gewicht bleef zonder calorieën te moeten tellen, kwam toch op een gegeven moment aan met paleo. Dat deed me open staan voor de idee dat Taubes toch niet helemaal gelijk had en dat het beslist niet alleen om (snelle) koolhydraten gaat. Stephan Guyenet was daarbij overigens zeer verhelderend.
Maar wat dan? Toevallig kwam ik op een methode die me zeer aansprak: sportvasten. Sportvasten sprak me aan, omdat het veel weg had van IF, ik zelf vaak normaal had gevast in een kuuroord en daardoor energetisch gezien altijd weer maanden vooruit kon, maar ook omdat sportvasten beweert dat je door de combinatie van vasten en duursport een andere vetverbranding krijgt en nieuwe en meer mitochondriën aanmaakt. Je krijgt een grotere VO2max en meer kracht. Bovendien verbrand je voortaan veel meer vet bij duursport, doordat je je type 2A spieren veranderd hebt in vetverbranders ipv glucoseverbranders. Voor het eerst in mijn leven viel ik verder af (na de trainingskuur) door hard te lopen. Vroeger was ik nog nooit 1 gram afgevallen door hardlopen. Na enige tijd stabiliseerde mijn gewicht en ik was er tevreden mee. Bovendien had ik vanzelf (zonder discipline en wilskracht) geen enkele behoefte meer om over te eten. Ook al leefde ik nog steeds in een obese omgeving! Dat was ongekend. En erg relaxed. Soms zei ik dat ik een soort reset had ondergaan. (Whatever that means).
Ik heb een jaar lang niet op mijn eten te hoeven letten (ik at natuurlijke voeding, maar ook weer aardappelen, rijst en fruit, maar geen granen, en zelfs af en toe een taartje, zonder meteen verslaafd te raken) ). Echter: door een experiment met heel veel fruit, zelfs als ontbijt (ik at meestal geen ontbijt maar ging hardlopen), raakte ik zwaar aan – met name – de snelle koolhydraten; ik kreeg zelfs weer zin in ontbijtkoek. En ik ging te veel eten. “Ik” kon daar niets aan doen, alle discipline van de wereld hielp daar niets bij. Totdat ik weer een sportvastentraining deed, toen was alles weer normaal. Dus: is het de omgeving? Is het de fysiologie? Ik denk dat als je fysiologie verstoord is, dat je dan in de huidige westerse omgeving meestal overgewicht krijgt en allerlei welvaartsziekten; en van de andere kant: als je fysiologie gezond is, dan weet het lichaam wat goed voor je is en weet het maat te houden. (Waarschijnlijk omdat je leptin weer naar behoren functioneert etc etc etc). (Ik heb geen commerciële belangen bij sportvasten).
George,
De ervaring dat ik op paleo op een gegeven moment weer aankwam had ik ook. Dit gebeurde eigenlijk betrekkelijk snel en had als doodeenvoudige reden dat ik meer en meer ging leunen op diverse paleo goedgekeurde energiedichte lekkernijen(amandelmeel baksels,diverse noten,frituren in kokosolie ect) en daardoor zij het in mindere mate dan voorheen weer ging overeten. Ook nu ik een overwegend paleo voedingspatroon combineer met IF en krachttraining en mijn vetpercentage dankzij IF zeer laag is blijft mijn eetlust vrij constant. Ik heb nooit het probleem gehad van een dermate verstoorde eetlust dat ik niet kon stoppen met eten. Maar omringd door energiedicht smakelijk voedsel eet ik nog steeds eenvoudig te veel. Grappig dat je aangeeft dat het nuttigen van veel fruit jou aanzet tot teveel eten, bij mij werkt het precies andersom door het(voor mij) verzadigende effect. Ik heb overigens sinds de toepassing van IF geen moeite meer om mijn energie-inname onder controle te houden. Ik ben trouwens nooit obees geweest maar met honderd acht kilo en een lengte van een meter eenennegentig redelijk overgewichtig
Dank voor je ervaring, George! Dit onderstreept mijn vermoeden dat eetlust en vetopslag in een volkomen gezond individu volstrek automatisch en correct worden gereguleerd, ook in een diabesogene omgeving. Er is een biologische drive nodig om te overeten. Minder goed werkende mito’s hebben meer adiposeweefsel nodig om een bepaalde hoeveelheid ATP te kunnen produceren. Sportvasten werkt vermoedelijk als een soort mitochondriele reset.
Janet. Je hebt volkomen gelijk: het tijdsbeeld is dat van een zich, onder invloed van de nog overheersende (neo)liberale stroming, steeds verder terugtrekkende overheid. En ja, ingrijpen in de voedingsmiddelenindustrie met al haar extreme winstwazen voor ogen is een politieke aangelegenheid. Wat is dat trouwens niet?
Qua rookbeleid was een voorzichtige stap gezet op het particuliere gezondheidspad. Ingrijpen in de op winst en niet op gezondheid uit zijnde voedingsbranche is voorlopig een utopie. Maar ik ben er volkomen van overtuigd dat aansturing op particuliere basis een heilloze weg is, druppels op een gloeiender wordende plaat, alleen bewandeld door een select gezelschap (zoals hier…… ha ha).
Willem, liberalisme kan uiteindelijk ook met een correctie op de proppen komen. In het Amerikaanse stadje Reno heerst onder politiemensen, brandweerlui, ambulancepersoneel etc een epidemie van metabool syndroom en resulterende misere. Ze gebruiken de AED bij wijze van spreken vaker op hun collega’s dan op het algemene publiek, zo vaak vallen die gasten plotseling dood neer. De plaatselijke overheid heeft van alles geprobeerd om die mensen gezonder te krijgen (de bekende nonsens interventies die hier ook worden gebruikt), maar niets hielp. Tot wanhoop gedreven door gigantische kosten besloten deze raskapitalisten ‘dan in godsnaam maar paleo’ te proberen. Ze consulteerden onder anderen Robb Wolf en Kim Mulvihill en de eerste resultaten zijn fantastisch. Ik hoorde dit toevallig op de meest recente podcast van Robb (The Paleo Solution, hij heeft 6 luisteraars). Hier is een transcript. De passage over het paleoproject in Reno staat helemaal in het begin.
Ja, Melchior, liberalisme corrigeert voortdurend en, zoals uit jouw toegevoegd stukje (dank daarvoor, gelezen, boeiend!) blijkt: ‘And the whole thing is really driven by economics, you know, just to beat that kind of libertarian free market drum a little bit.’
Men wil wel, als het blijkbaar teveel gelld kost. Waar ik nu benieuwd naar ben, twee dingen: hoe loopt dit af en wanneer beginnen de tegenkrachten van het voedingskapitaal zich te roeren.
Daar ben ik ook heel nieuwsgierig naar, Willem. Het project op zich gaat denderend slagen. Mensen die hun gezondheid, functionaliteit en dus hun leven terugkrijgen, kijken niet meer om en worden vaak evangelisch enthousiast (wat zoals we weten ook een zeker averechts effect kan hebben op verdere implementatie, omdat het in de geestelijk inerte massa krachtige Trachettistische weerstanden oproept).
Het voedingskapitaal heeft slechts één wapen en dat is het stoïcijns blijven verspreiden van officiële richtlijnen, via de door haar beheerste officiële kanalen (overheden, voorlichtingsorganen, journalisten die hun vak niet begrijpen). Maar er komt een moment dat niemand het meer gelooft, dat je als sukkel wordt weggezet wanneer je roept dat ‘gezonde volle granen’ en cholesterolverlagende halvarine de weg naar gezondheid en welbevinden zijn. Zodra dat tipping point komt, kiest het voedingskapitaal eieren voor zijn geld en zal het op alle mogelijke manieren proberen zijn handel ‘meerwaarde’ te geven binnen het nieuwe paradigma. Dan krijg je vermoedelijk allerlei ‘paleo approved’ shit. En in Zweden zie je dat de nieuwe klant daar doorheen kijkt. Daar is een groeiende massa die gewoon echt eten verlangt en dat nog het liefst direct van de producent betrekt. Van een polyfarm, bijvoorbeeld. Toch zie ik nog wel een rol voor de industrie. Ze kan bijvoorbeeld gekookte eitjes leveren aan AH to Go, ha, ha, ha.
Ik ben het in grote lijnen met je eens, Melchior (niet goed voor de discussie, maar het is niet anders). Toch enkele opmerkingen.
1. ‘Trachettistische weerstanden’, nu al het woord van de dag..
2. Het voedingskapitaal heeft nog meer mogelijkheden dan alleen die van het blijven verspreiden van officiële richtlijnen. Wat denk je van de psychologische kant van de zaak, het gebruik/misbruik maken van de aangeboren ‘zwakheden’ van ons brein om, wanneer de mogelijkheid zich voordoet, zoveel mogelijk in te slaan? En die mogelijkheid wordt ons in met name de super aangeboden op een geraffineerde manier. ‘Geraffineerd’, bedenk ik me nu, in dubbele betekenis.
3. Je komt vaak met het voorbeeld Zweden. Dat land ken je goed. Hoopwekkende ontwikkelingen, zeker. Ook enig idee hoe daar op deze ontwikkelingen wordt gereageerd m.b.t. af- dan wel toename van diabetici, etc?
4. Nog even die officiële kanalen (overheden, voorlichtingsorganen, journalisten). Inderdaad, die doen hun werk niet (goed). Het zijn propagandisten van de markt geworden en dat is schokkend. Neem nou de voorlichtingsorganen (over de journalistiek hadden we het al). In die wereld heb ik lang gezeten. Deze zijn verworden tot reclamejongens en -meisjes die zich de rol van propagandist hebben laten aanmeten. Ze zijn er nauwelijks meer, de voorlichters die het vertikken om niet slechts de waarheid te communiceren…..
Willem, ik kom om in de deadlines en loop hopeloos achter met fatsoenlijk reageren op commentaren, maar deze gedurende een procrastinatie-uitstapje opgepikte info wil ik je niet onthouden. De meest recente blogpost van Robb Wolf gaat over dat paleoproject in Reno. Kan het niet laten er een stukje uit te copy/pasten. Het enige grote obstakel in dit project blijken de diëtistes te zijn! Godallemachtig, wat een apart soort is dat toch. Die trutten weigeren flat out de orders van artsen en wetenschappers op te volgen en doen alles om het project te saboteren.
(Nadruk van mij).
Kan het niet laten. Reactie 40,002
“…..Respected ADA colleagues: as long as your organization partners with makers of food and beverage products, its opinions about diet and health will never be believed independent (translation: based on science not politics) and neither will your’s. Consider the ADA’s Nutrition Fact Sheets, for example, each with its very own corporate sponsor (scroll down to the lower right hand corner of the second page to see who paid for the Facts). Is the goal of ADA really the same as the goal of the sponsors – to sell the sponsor’s food products? Is this a good way to get important scientific messages to the public?….” (Marion Nestle)
Hier een aantal corporate sponsors Abbott Nutrition, CoroWise, General Mills, Kellogg’s, Mars, McNeil Nutritionals, Pepsico, SOYJOY, Truvia and Unilever. Verder hebben ze Aramark, CocaCola, The National Dairy Council and the Hershey Center for Health and Nutrition as partners.
There’s the rub mensen. Die ‘trutten’ volgen protocol. Moeten protocol volgen. Vraag onze eigen dietistes en dietisten maar hoe moeilijk het is om dat niet te doen. Vogelvrij?
Je ligt hopeloos achter, James. Je hebt pas 219 commentaren!
Maar zo’n ADA is toch slechts een papieren tijger, net als de Nederlandse Vereniging van Diëtisten? Die kunnen toch geen licenties intrekken? Deze tantes zijn/waren in dienst van de gemeente Reno. Reno vroeg ze een bepaald beleid uit te voeren. Ze weigerden, ondanks de heldere principes en de goede preliminaire resultaten die hen werden getoond. Volgens mij gooiden ze hun (ongetwijfeld omvangrijke) Kellogg’s-kont niet zo zeer tegen de krib omdat ze bang waren voor de ADA, maar uit de hardleersheid die binnen deze beroepsgroep zo sterk prevaleert. Het kostte ze nota bene hun baan ;-).
Ik vind het (= vetgedrukte deel) getuigen van een ongelofelijke kortzichtigheid, domheid en bekrompenheid om niet open te staan voor nieuwe (ahum) stromingen. Zelfs bij mooie uitslagen. Wat is de reden voor een dergelijke opstelling? Geen idee, is het afhankelijkheid, baanbehoud, eigengereidheid? Alhoewel ze werden er wel uit geknikkerd. Je afhankelijk voelen van sponsoren mag nooit je eigen denken beïnvloeden, en dat gebeurt hier waarschijnlijk wel. Een aantal van de door James genoemde bedrijven zijn ook sponsor van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten…dat geeft dus te denken. Ook de Nederlandse diëtisten zijn i.h.a. niet echt baanbrekend bezig ;). Ik heb het geluk dat ik me redelijk onafhankelijk kan opstellen. Het resultaat telt, altijd. En mijn opdrachtgevers en cliënten vinden dat gelukkig ook. Van bovenstaand bericht baal ik echt verschrikkelijk. Terecht dat Melchior fulmineert. Hoog tijd voor verandering en herziening van vele voedingsprotocollen. Kom op nou!
Je was me net voor, Melchior. De NVD een papieren tijger, klopt. Met iedereen vriendjes willen blijven, dat werkt niet natuurlijk. Kritische noten kun je dan wel vergeten.
Als een snelle reactie op Janet en Melchior want de koffie break is al weer over en ik moet naar de kas om boerenkool enz te verspenen. 100 done another 100 to go 🙂
De registratie kan wel degelijk ingetrokken worden in Amerika. Bovendien waren ze eind vorig jaar bezig om de Nutritionists ook binnen te halen en hun dezelfde beperkingen op te leggen. Reden daarvoor was de steeds toenemende interesse bij allerlei instellingen naar de meningen en adviezen van Nutritionists en een beginnen wantrouwen t.o. Dietdictocrats.
Maw. het ligt niet zo gemakkelijk. Wat Reno betreft daar weet ik niks van, maar de registratie is Federal. daar komt zelfs Nevada niet onderuit.
219 he! Beloof beterschap.
Dank voor je reflectie, Janet!
Nogmaals, ik moet oppassen niet alle diëtisten over een kam te scheren. Ik heb die neiging, waarschijnlijk omdat ik eens letterlijk door een diëtiste ben bespuwd tijdens een gesprek over de vermeende gevaren van verzadigd vet. Er moeten juist in die beroepsgroep mensen rondlopen die oprecht geïnteresseerd zijn in een optimale aanpak, ook als die afwijkt van wat wordt gedoceerd.
Ik lees dat Nederlandse diëtistes dienen te werken volgens de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad. Hoe bindend is dat? Wie controleert het? Kunnen er sancties worden uitgevoerd tegen een diëtiste die out of the box denkt en doet en cliënten bijvoorbeeld helpt over te schakelen op een paleodieet (waarin de ‘verplichte’ volle graanproducten ontbreken en het percentage verzadigd vet de 10 kan overschrijden)? Kunnen jullie elkaar ergens ‘aangeven’? Stel dat meerdere diëtistes net als jij de optie bieden, dat mensen over de resultaten gaan praten en elkaar richting ‘paleovriendelijke’ diëtistes praten, hoe denk jij dat de NVD en de Gezondheidsraad dan gaan reageren?
Als lid van de NVD conformeer je je aan de geldende regels binnen de vereniging. De NVD stelt eisen aan vakkennis, werkervaring en na-/bijscholing. Deze eisen zijn vastgelegd in het onderdeel diëtetiek van het Kwaliteitsregister Paramedici. Als 1elijns-diëtist heb je je registratie in het KP nodig om te kunnen werken. De zorgverzekeraars nemen dat ook op in hun contracteerbeleid, met de toevoeging.. “en moet lid zijn van de NVD”. Dus ja, ik denk dat er sancties mogelijk zijn als je het te bont maakt. In het ergste geval raak je je registratie kwijt en kun je niet meer als “algemeen paramedisch” diëtist werken. Nu is het wel zo dat de term “diëtist” beschermd is, maar hoe je werkt weer niet. Iedereen mag een voedingsadvies geven, ook de buurvrouw. Dat afpalen van “wie wat mag doen” in de voedingsadvisering is momenteel ook een item in de VS: http://www.forbes.com/sites/michaelellsberg/2012/04/05/american-dietetic-association .
Bere-interessant artikel, Janet, dank. De (voormalige) ADA wil het zelfs onmogelijk maken dat bijvoorbeeld een diabetesverpleegkundige zijn/haar patienten bijstaat met voedingsadvies. Alleen artsen staan zo te zien nog niet op hun lijst van illegale dieetadviseurs. Hoe zo brutaal…
Hoe je werkt is bij ons niet beschermd, zeg je. Dus denk ik dat de vrijheid groot is. In het buitenland kunnen uitgesproken paleodietisten ongehinderd hun gang gaan. Ik denk aan Amy Kubal in Amerika en aan Julianne Taylor en Jamie Scott in Nieuw-Zeeland.
Ik denk dat je rustig kunt stellen dat heel wat dietistes hun patienten met de geldende adviezen van de regen in de drup helpen. Naarmate er meer onderzoek en klinisch bewijs komt dat zwart op wit laat zien dat de conventionele adviezen ‘niet optimaal’ zijn en vaak zelfs een averechts effect hebben, wordt het voor de beroepsgroep moeilijker om zich te verschuilen achter het bekende excuus ‘Ich habe es nicht gewusst’.
Het wachten is op de eerste diabeet die zijn kapotte nieren en geamputeerde onderbeen toeschrijft aan de in het licht van de huidige kennis idiote voedingsadviezen van zijn dietiste en met een bundeltje studies onder de arm naar de rechter stapt.
Bij “hoe je werkt” moet ik wel opmerken dat er de laatste jaren steeds meer geprotocolleerd gewerkt wordt/ moet worden. Kijk maar eens naar de ketenzorg 1e lijn DMT2. Daarin staat precies beschreven wat de stappen in behandeling zijn van alle professionals die in die keten werken. Dus ook van de diëtist. Is zo te vinden op internet: http://www.diabeteszorgbeter.nl/UserFiles/File/Zorgprogramma/protocollen/Bf_3.1.04_Dieetbehandelingsprotocol_DM_Elsevier.pdf Zie de dieetkenmerken…. Nieuwe inzichten? Ik zie ze niet.. Bij een reeks van aandoeningen waarbij voedingsinterventie van belang kan zijn, zitten we dus toch wel in een soort keurslijf. Zelf blijven nadenken en blijven aantonen dat het beter kan. En dat moet ook heel duidelijk gecommuniceerd worden. Maar ja, al die neuzen hè? Die wijzen alle richtingen uit.
“Daar komen de Chinezen, daar komen ze an” (vrij naar Luns)
“..Traditional Chinese medicine (TCM), including acupuncture and Chinese herbal medicine, has better efficacy than placebo and lifestyle interventions and similar efficacy to antiobesity drugs, with fewer side effects, according to the findings of a systemic review…”
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467-789X.2011.00979.x/abstract
Met andere woorden het is zaak om via TM met je mitochondria te praten en ze ervan te overtuigen dat complete access to the stored fat ook tot hun verantwoordelijkheid behoort.
Defect? Nee hoor, ze luisteren gewoon niet. 🙂
Ik zie eigenlijk maar 1 referentie (Rogge) die de hypothese ondersteunt dat de mitochondriën de belangrijkste rol spelen bij overgewicht en niet insuline.
Is dat niet wat weinig? Heb je dit wel een aan Gary Taubes (of Peter Attia) voorgelegd?
Nee. Ik heb heen en weer gemaild met Gary, maar nooit over mitochondriële dysfunctie. Er zijn veel meer referenties. MD als entiteit staat volgens mij niet ter discussie. De grote vraag is natuurlijk wat maakt dat mitochondriën hun metabole flexibiliteit verliezen. Zelf zie ik erg veel in de hier veel besproken hypothese van Ian Spreadbury, maar dat is natuurlijk ook ‘maar’ een hypothese.
Gary’s hypothese luidt: carbs raise insulin, insulin drives fat accumulation. Het klinkt elegant, maar hoe graag ik ook zou willen dat Occam’s Razor hier opging, het is niet consistent met de waarnemingen.
1 Patiënten met een insulinoom produceren enorme hoeveelheden insuline, maar worden vaak niet vet. Ze worden afschuwelijk hypoglycemisch, moeten eten als dijkers, maar blijven vaak hartstikke dun.
2 Heel wat mensen met metabool syndroom en een pathologisch hoge insulinespiegel zijn sprieterig.
3 Het is een wat flauw argument, maar hoe verklaar je de Kitavans. 70 plus energieprocent koolhydraten, extreem gezonde (lage) insulinewaarden, uitstekende glucosetolerantie, geen overgewicht en CHD etc.
Low carb is vaak/meestal een uitstekende therapeutische interventie. Hyperinsulinemie en vooral hyperproinsulinemie (als gevolg van endoplasmic reticulum stress, als gevolg van…) zijn cereal killers (grapje). Maar ik denk dat de consistente en indrukwekkende therapeutische effecten meer te maken hebben met de Neolithic Agents of Disease die een low carb aanpak ‘per ongeluk’ ook elimineert of sterk vermindert dan met de koolhydraatrestrictie an sich. Lindebergs succesvolle paleotrial in hartpatiënten met diabetes was bijvoorbeeld niet extreem low carb. Het was paleo.
Wat denk jij?
Je vraagt wat ik ervan denk. Ik ben geen materiedeskundige, wel ervaringsdeskundige. Laat ik Gary Taubes citeren:
“One way I’ve found to keep credibility (such as it is) is to speak out only about those subjects on which I’ve done significant research”.
De stelling dat “carbs raise insulin, insulin drives fat accumulation” wordt volgens mij ook breed gedragen in de Paleogemeenschap (en ook daarbuiten) op basis van een quick scan wat o.a. Robb Wolf en Mark Sisson hier over te zeggen hebben.
Je tegenargumenten zijn voor mij niet overtuigend genoeg om deze stelling zo van tafel te vegen. Er zit geen onderzoek bij dat de hypothesen falsificeert. De argumenten zijn gebaseerd op extremen (mensen met aandoeningen) of 1 populatie die afwijkt. Het kan best zijn dat je iets te pakken hebt (zou het geen combinatie beide kunnen zijn?), maar ik vind het tegenbewijs nog te dun.
Het is interessant om dit voor te leggen aan Gary Taubes/Peter Attia. Ik ben benieuwd wat daar uit komt. De heren zijn niet van “ongeveer” maar van “heel precies” (zonder de nuances van individuele variatie, multi-factor, limieten aan onderzoeksmethoden uit het oog te verliezen).
Ik was overigens wel verrast door het hoge percentage koolhydraten in het Paleodieet zoals uit de analyse van Frits Muskiet e.a. bleek: http://www.nvkc.nl/publicaties/documents/2012-3-p192-211.pdf
Ik had verwacht dat het gemiddeld om niet meer dan 5%-10% zou gaan, maar 40% is een substantieel onderdeel van de voeding. Naast kwantiteit gaat het dan ook nog om de kwaliteit van de koolhydraten. Suiker en geraffineerde koolhydraten zijn slechter dan andere (ceteris paribus). Gary Taubes/Peter Attia hameren er dan ook op die uit je voeding te halen om af te vallen/ziekte te voorkomen. Paleo toch?
Dick heeft geopperd om dit verhaal als draad op Foodlog te starten. Anyway, hier loopt de discussie ook al (zij het met weinig nieuwe input).
Ik kan je aanraden Fat Chance van Robert Lustig te lezen. Hij gaat verder dan Taubes en betrekt ook leptine en ghreline erbij als hormonen die zorgen voor verzadiging/hongergevoel. Hij legt ook keurig uit hoe je van overgewicht ziek kunt worden. Dat zijn 2 verschillende dingen. Hij laat er geen enkel twijfel over bestaan dat insuline hoofdverantwoordelijk is voor vetopslag en dat dit voor 75-85% van de mensen de oorzaak is van overgewicht. Het beperken van de aanmaak van insuline is dus opdracht nummer 1 (het mag geen verbazing wekken dat het dan vooral gaat om het beperken van suiker inname bij Lustig).
Een hele keten van reacties doet zich voor als de alvleesklier en lever overvoerd worden met geraffineerde koolhydraten. Onder andere ook het beschadigen van de mitochondrien.
Kortom: het lijkt een en-en situatie te zijn. Insuline verantwoordelijk voor vetsoplag en werkt samen met leptine en ghreline op het gebied van honger/verzadiging. Probleem bij de wortel aanpakken is insuline-aanmaak onder controle brengen (minder geraffineerde koolhydraten innemen). Het overladen van het systeem leidt to verdere beschadigingen in het lichaam (ziekten).
Uiteraard reageert ieder mens daar verschillend op en wordt de een wel dik en de ander niet. Wil overigens niet zeggen dat dunne mensen niet ziek worden. Lustig schat geloof ik dat 40% van de dunne mensen Non-Alcoholic Fatty Liver Disease heeft.
En Taubes richtte zich in eerste instantie op overgewicht en heeft gelijk door op het belangrijkste onderdeel van het probleem te richten en daar een oplossing voor te formuleren.
Hoi Guido,
Dank voor je commentaar. Ik ben het volledig met je eens. Ik zal niet pretenderen de ingewikkelde pathogenese van overgewicht en metabool syndroom te doorgronden, maar hyperinsulinemie speelt een centrale rol en (drastische) koolhydraatreductie lijkt de eerst aangewezen interventie te zijn. Wat upstream en downstream is, wordt een beetje academisch als de evidentie voor het effect van een interventie zo overweldigend is.
Ik las laatst dat niet alcoholische vetlever en beginnende cirrose endemisch beginnen te worden onder sarcopenische meisjes die de onder geestelijk labiele jeugd momenteel populaire ‘thigh gap’ nastreven (hoe ziek kan een samenleving worden). Broodmager, broos, maar metabool obees van de suiker, meel en plantaardige olie.
We zouden ons natuurlijk nog kunnen afvragen of cellulaire koolhydraten in de ‘non metabolically broken’ okay zijn (Spreadbury), maar ook die vraag is mogelijk vooral academisch.
Ik was onlangs enkele malen op bezoek in een ziekenhuis en zag wat ernstig zieke patiënten (vele met ondermeer diabetes) te eten kregen. O mijn god. O mijn grote god.
Overigens, Guido, de literatuur volgend vermoed ik dat de kern van de obesitas-epidemie in de flora van de dunne darm zetelt. Heel kort door de bocht kun je stellen dat het een infectieziekte is, of liever gezegd een ziekte van een ernstig verstoord intern ecosysteem. In proefdieren kun je huis tuin en keuken obesitas overnacht genezen door de flora te wijzigen. Ik sprak laatst een wetenschapper die momenteel in een race zit om een antibioticum goedgekeurd te krijgen dat heel specifiek die obesogene flora uitschakelt. Het werkt, zei hij. Het werkt magisch. Het wordt een blockbuster, mind my words.
Maar wat voedt die obesogene flora?
Juist. Terug bij Ian Spreadbury, die zaterdag spreekt in Stavanger. En ik kan niet heen, fy fan 😦
“Wat upstream en downstream is, wordt een beetje academisch als de evidentie voor het effect van een interventie zo overweldigend is”.
Geheel mee eens. Ik ben nieuwsgierig genoeg om te willen weten hoe het zit, maar het is eigenlijk tranentrekkend dat zo’n simpele interventie die zoveel ellende kan voorkomen niet wordt toegepast. Zou een goed geld schelen, of een hoop bedrijven/instanties failliet laten gaan (het is maar net hoe je er naar kijkt).
Zoals Stephen Phinney zegt::
“At the clinical level, it doesn’t really matter what the root cause of insulin resistance is – even if dietary carbs are not the criminal mastermind, they clearly are a major perp. If you handcuff them and frog-march them out of your diet, there is less metabolic crime being done to your body”
En we kunnen wel op zoek gaan naar magic bullets om te genezen, de magic bullet om te voorkomen (voor 75-85% van de mensen) is er blijkbaar al.
De AHS 2011 lezing van Andreas Eenfeldt wordt door sommige academici schamperend weggezet als simplistisch. Maar één ding blijft als je de retoriek stript als een zwerende vinger overeind staan. De extra calorieën die we net voordat de diabesitas epidemie uitbrak zijn gaan eten, kwamen vrijwel volledig in de vorm van suiker en andere bronnen van geconcentreerde koolhydraten.
Komt ie nog een keer:
Je wordt uitgenodigd door Dick http://www.foodlog.nl/artikel/dunnerds-snappen-t-gewoon-niet/,
en aangemoedigd door Frank van Berkum “Of MM die draad moet coördineren, zoals Dick suggereerde, is een uitdaging. MM heeft genoeg humor en eloquentie, maar ik ben benieuwd of hij voldoende respect kan opbrengen voor anders denkenden om een discussie te leiden. Anderzijds kan hij out-of-the-box denken en heeft soms geniale associaties en visies (door zijn paleo bril waargenomen), hetgeen kan werken als een slijpsteen. Ik geef hem de benefit of the doubt.”
om een draad op Foodlog te starten. Interesse?
Ik snap overigens niet precies waarom Dick of Frank dit niet zelf kunnen, maar dat leg ik daar nee.
Guido, ik heb je reactie op FL gelezen. Een zinnetje viel erg op:
Ik gaf al aan niet te geloven dat iedereen meer op de bank zit dan 30 jaar geleden, maar als je er geloofwaardige data over hebt.
30 jaar geleden hadden we geen PC’s en ook geen internet. Ik werkte op kantoor en gebruikte een elektrische schrijfmachine, of de eerste tekstverwerker (voorloper van de computer). Dus je stond op en ging naar de printer om het op te halen, je liep naar de fotocopieerapparaat om copieën te maken, en bracht alles rond. Dus voor dat je het wist had je heel wat korte tripjes gemaakt op kantoor.
Met de komst van internet (en intranet) hoef je dat allemaal niet meer te doen. Je maakt je memo op de PC, je doet in de CC wie een kopie van de memo moet hebben, en je stuurt het rond via de intranet naar de collega of baas in de kantoor naast je. Je hoeft het niet meer uit te printen en rond te brengen. Dus al die korte tripjes hoef je niet meer te doen, dus kun je 8 uur blijven zitten zonder een stap te verzetten als je je niet bewust bent en doelbewust een paar keer opstaat en wat rond loopt.
Ik heb collegas gehad die met de auto naar kantoor gingen, uit hun auto in de lift naar hun kantoor 4 uur zitten, dan met de lift naar de kantine gaan, weer zitten hun boterham eten, met de lift terug naar hun kantoor, weer 4 uur zitten, dan in de auto naar huis om dan weer te zitten TV kijken. Als ze iets moesten brengen naar een collega die een etage hoger zat, gingen ze met de lift in plaats van lopen. Ik ging op de fiets naar kantoor, ging rond 10 uur 19 trappen naar beneden lopen (naar boven lukte me niet helemaal), tussen de middag een half uur naar buiten, rond 3 uur weer 19 trappen lopen, weer naar huis fietsen (35 minuten).
Dus mijn mening, uit eigen ervaring en van andere collegas op kantoor, wij zitten meer dan 30 jaar geleden. Jij hebt vermoedelijk niet de pre-computertijdperk meegemaakt.
In grote lijnen denk ik dat de voortschrijdende technologie er voor zorgt dat we minder hoeven te bewegen. Ik gaf ook aan dat de fitness/hardlooprage in de jaren 60 grotendeels onbekend was. Of deze 2 zaken elkaar compenseren is de vraag. Interessante vraag is ook of calorie-inname verminderd wordt bij afname van beweging. Overigens is het actief bewegen maar 10% van je energieverbruik. Het grootste deel is basis metabolisme en andere zaken waar je geen invloed op hebt.
Op FL had ik ook de onderzoek suggestie gedaan om eens te proberen dieren te overvoeren op hun eigen dieet. Ik ben wel eens in een krokodillenfarm geweest. Die beesten zagen er qua omvang normaal uit (niet anders dan in het wild) maar de dooie kippen (hun voer) lagen overal. Ze lieten het overaanbod liggen en leken een normaal gewicht te hebben.
Guido, daar maak je een cruciaal punt. Het is onmogelijk een zoogdier, de mens incluis, met zijn natuurlijke voeding te overvoeren. Er zijn tal van waarnemingen van jager/verzamelaars die in overvloed leven en niet intensief bewegen. Allemaal krachtige, gespierde, slanke mensen. Vergelijk hen met de broodvretende wielrenners met hun tietjes, hun skinny fat rolletjes en hun potbuikjes ;-).
Bewegen is perfect, maar het is secundair. Het komt vanzelf als de rest in orde is.
https://www.google.nl/search?q=overfed+dogs&hl=nl&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=WT9kUcaTFMyY1AXvt4CYCA&ved=0CEYQsAQ&biw=1366&bih=651
Je kunt wel je huisdieren overvoeren!!
@Melchior: interessant dat dit ook al in menselijke samenlevingen is waargenomen. Kan me een zinnetje uit GCBC heriinneren dat zoiets zie als dat de indianen in Noord-Amerika het wild uit de weg moesten rammen om zich een weg te banen. Hoezo overvloed? Anyway, allemaal observaties. Je zou het best eens met een RCT kunnen meten. Bij dieren dan, want daar schijnen we van te weten wat ze eten. Bij onszelf staat dat nog ter discussie.
Pak je de handschoen nog op bij FL?
@Jo tB: de aanvullende conditie is: “op hun natuurlijke dieet”. Koeien en ganzen worden vetgemest op koolhydraten, iets wat ze in hun natuurlijke dieet nauwelijks eten.
Guido, ik sta enigszins perplex van de uitnodiging van Foodlog. Voor zover ik weet kan ik er net als Willem en Fien niet eens reageren, maar dat kan een kwestie van slecht gecontroleerde digibetes zijn ;-).
Het lijkt me natuurlijk leuk om op zo’n enorm forum een serieus overzichtsartikel over overgewicht, metabool syndroom en afgeleide welvaartsziekten te schrijven. Ik zou me voor één keer over mijn aversie tegen het sterrensysteem heen kunnen zetten. Beleefd blijven zou ook nog wel lukken, al kan ik me voorstellen dat Frank daar aan twijfelt ;-). Waar ik echter niet overheen kan stappen is het feit dat Foodlog Willem en Fien de mogelijkheid tot mee discussiëren heeft ontzegd. Zij zijn voor zover ik weet volstrekt fatsoenlijke burgers van het type ‘Volkskrantlezer’, die zich nimmer fascistisch, xenofoob of kwetsend seksistisch zouden uitlaten (in mijn wereld de enige grond voor eventuele uitsluiting van maatschappelijk debat, een extreem zware sanctie).
De uitnodiging accepteren zou voelen als verraad. Hoe leuk ik het ook zou vinden en hoe oprecht ik ook geïnteresseerd ben in een leuk debat met onder anderen Frank (voor wie ik meer respect heb dan ik laat doorschemeren ;-)), ik bedank.
Hoi Melchior.
Jouw argumentatie omtrent het weigeren om aan de uitnodiging van FL tegemoet te komen, typeert je en maakt ook daarom dit blog zo aantrekkelijk!
Het onderwerp waarover het in de betreffende draad gaat, is belangrijk. Tenenkrommend zijn sommige reacties. Namen noem ik maar niet, maar o, wat een tunneldenkende, eigenwijze halvegaren scharrelen er in de wereld van de agrobusiness en in de top van onze wetenschappelijke wereld rond!!
Werk aan de winkel, voor je. Om mij hoef je het niet te laten, Melchior. Maar daarmee zeg ik niet dat andere motieven niet zouden moeten tellen. Want die zijn er ook, talloze. Dat is aan jouw.
Leuk, overigens, dat je de termen ‘fascistisch, xenofoob en kwetsend seksistisch’ noemt. Het zijn precies die drie uitingen waartegen ik me op FL verzette. Sommigen daar hadden de neiging daarover heel vreemd te doen..
Het verbod mij te uiten op FL kwam overigens rechtstreeks van de bankier, filosoof, journalist, stukjesschrijver, etc. himself.
Succes, Melchior!!
Ik weet dat je het me niet euvel zou duiden, Willem. Maar dit is een principekwestie. Dick Veerman is er in geslaagd de grootste voedingsgrelateerde krant van Nederland te maken en daarvoor neem ik mijn pet af. Werkelijk, hij heeft een Herculestaak volbracht. Ik kan me voorstellen dat hij richting wil geven aan de discussies. Maar hij zou mijns inziens moeten beseffen dat zijn forum door het succes een belangrijk democratisch podium is geworden en dat het bannen van deelnemers een ultieme maatregel zou moeten zijn. Ik ervaar de ban van jou en Fien als willekeurige censuur. Ik heb me er ontzettend over verbaasd en ik snap het nog steeds niet. Het druist volledig in tegen mijn ‘gevoel’ voor Dick Veerman, die ik wel eens beschimp, maar die ik toch vooral beschouw als een man het vrije woord, ook als dat woord hem verveelt.
Bij een online krant zijn de reacties direct onderdeel van de journalistieke content. Ik schrijf voor zover ik weet niet in kranten die censureren. En dat hou ik zo.
Je onderstreept mijn eerste zin, hierboven!
Waarom Veerman mij (hoe het met, eventueel, anderen zit, weet ik niet) van zijn blog meende te moeten uitsluiten, moet je uiteraard aan hem vragen. Ik heb geconstateerd dat het gebeurde na een onderlinge briefwisseling, buiten de openbaarheid om. De enige uiting die ik daarna deed (maar het is alweer zo lang geleden…) was me op Foodlog afvragen waarom er geen dame reageerde op m.i. vrouwonvriendelijke uitingen van Veerman.
Alle respect voor jouw standpunt: ‘Ik schrijf niet voor kranten die censureren’. Want dat is een constatering: Foodlog censureert!
Maar bracht ook als eerste vrij en onverveerd Becelgate, een uiterst heikele zaak die reguliere media niet durfden publiceren… Het is een merkwaardige geschiedenis.
… en dat is het…
Aan de andere kant.., maar laten we maar stoppen.
Ik heb vaak gevraagd naar het waarom van de boycot. Stilte.
En het wordt nu toch echt voorjaar, in Friesland, Melchior!
Gister winterprei gezaaid, op zaaibed. Vandaag weer wat aardappeltjes poten (Fryske Gieltsje, Biogold). Spinazie, worteltjes, heb aan pootui nog rode en witte liggen, diverse soorten ui gezaaid, rucola, raapsteeltjes, ach, noem maar op. Leuke hobby!
Gisteravond artikel opgestuurd, rustig verder werken aan nieuw boek, honden, kippen, … Druk? Nee hoor, we piele mar wat om, juh..
Melchior, met alle waardering voor je principes vind ik net als Willem dat je je niet door mijn ban op FL van een interessante discussie moet laten afhouden. Deze Volkskrantlezeres (van het type agressieve bitch, maar dat hoef ik niemand te vertellen) wil juist graag dat je meedoet!
LOL, Fien :-).
Het gaat me niet om de personen, maar om het feit dat dit land ingezetenen kent die om voor zover ik kan beoordelen triviale redenen niet vanaf hun eigen IP-adres en onder hun eigen naam of alias aan het brede maatschappelijke forum dat Foodlog is mogen deelnemen.
In antwoord op de misinterpretatie van Taubes dat insuline de vetafgifte van een cel verhindert en het verhaal over defecte mitochondriën, begin ik wat verbanden te zien.
Waar we denk ik naar moeten kijken, is de rol van geoxideerde omega-3 en -6 vetten en transvetzuren in onze moderne voeding. Deze hebben namelijk als nare bijwerking dat ze celwanden verharden, waardoor deze minder zuurstofdoorlatend worden (Mary Enig). Als je bedenkt dat een cel zuurstof verbrandt en dat ook zijn no. 1 energiebron is, kun je wellicht aannemen dat de mitochondriën niet goed functioneren door zuurstofgebrek. Noodgedwongen zal de cel dan overgaan op een ander soort, meer primitieve vorm van verbranding: fermentatie, oftewel een vergisting van suikers. Otto Warburg toonde al in de jaren ’30 van de vorige eeuw aan dat een cel met een voor 30% verminderd vermogen tot zuurstofrespiratie een kankercel wordt (in 100% van de gevallen!). –Vraag is dan voor ziekte je krijgt wanneer een cel 20% zuurstof tekort heeft. Beperking van insuline in de bloedbaan door KH restrictie zal dan ook leiden tot een verminderde toevoer van glucose naar de cel, waardoor deze minder gemakkelijk zal kunnen vergisten. Om het probleem echt op te lossen, zul je alle ranzige vetten uit je dieet moeten schrappen, dus gezonde verzadigde vetten gaan eten waardoor celwanden zich kunnen herstellen en weer overgaan op zuurstofrespiratie. M.a.w.: weer mensenvoedsel (paleo) gaan eten.
Overeten an sich is volgens mij niet het probleem van obesitas, ik denk nog steeds dat overeten aan koolhydraten (dus insuline) dat is.
Beste Melchior,
Ik ben na een jaar intensieve zelf-studie op het gebied van LCHF, ketose en aanverwante zaken ook de mening toegedaan dat veel van de hedendaagse metabole ziektes veroorzaakt worden door problemen in de mitochondriën. Echter wil ik graag een goed woordje doen voor Garry Taubes. Mede door zijn video ben ik begonnen met het LCHF dieet met het idee om mijn insuline behoefte te verlagen na elke maaltijd. Hierdoor ben ik wel kunnen stoppen met mijn T2D medicatie en heb ik 40 kilo af kunnen vallen. Of het nu in detail allemaal klopt dat zal wel niet maar het werkte wel.