Chirurg Slotervaart verdedigt Taubes in Volkskrant

Hmmm, dit is toch wel een snelle aparte post waard. Met dank aan lezer Martin. Chirurg Maurits de Brauw van het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam heeft Why We Get Fat van Gary Taubes gelezen en schrijft naar aanleiding daarvan een opiniestuk in de Volkskrant. Ruim vijf jaar na het verschijnen van Good Calories Bad Calories ontdekt een Nederlandse arts dat het paradigma calorieën in calorieën uit/minder eten meer bewegen een achterlijke tautologie is. Het mag duidelijk zijn dat intellectueel Nederland de verkeerde media volgt. Als de dokter de Grazia had gelezen (of erger nog, Foodlog), had hij dit stuk vijf jaar geleden kunnen inzenden ;-). Maar goed. Niet zeiken. Het is een begin. Bravo Maurits de Brauw! Trek een regenjas aan, want dat er een leger azijnpissers klaarstaat, is zeker.

Bij deze ook nog maar eens een interview met Gary (5 jaar geleden in een damesblad).

Vorige maand verscheen er een boek waar diëtistes en andere voedingsautoriteiten wereldwijd en masse een rolberoerte van krijgen. Ze hàten het. Het heet ‘Good Calories, Bad Calories: Challenging the Conventional Wisdom on Diet, Weight Control and Disease’ en het is geschreven door Gary Taubes, wetenschapsjournalist van ondermeer Science en The New York Times. Wat de deskundigen zo op stang jaagt? Welnu, Taubes sprak met 600 wetenschappers, spitte 150 jaar onderzoek naar de relatie tussen voeding, overgewicht en welvaartsziekten door en trok de waanzinnig foute conclusie dat de huidige voedingsadviezen niet alleen wetenschappelijke prietpraat zijn, maar dat ze ons vet en ziek maken. Zijn opmerkelijkste boodschap: overgewicht is niet alleen een kwestie van te veel eten en te weinig bewegen, zoals ons altijd is geleerd. Overgewicht wordt veroorzaakt door hormonen. En die hormonen staan vooral onder invloed van wat je eet. “Je hebt wel degelijk goede en slechte calorieën. Voedingsautoriteiten sporen ons aan de verkeerde calorieën te eten.” Het probleem van orthodoxe instanties als het Voedingscentrum is dat ze Taubes niet kunnen afserveren als halve gare. Hij is natuurkundige, won drie keer de hoogste Amerikaanse prijs voor wetenschapsjournalistiek en hij deed zijn huiswerk beter dan wie dan ook. Hij is er niet op uit een mening te verkondigen, maar zoekt simpelweg de waarheid over voeding. Dat die niet politiek correct blijkt te zijn, zal hem worst zijn. Een interview.

Vroeger hield je je bezig met exacte wetenschap. Waarom besloot je je 13 jaar geleden in voeding te verdiepen?

“Ik had me gespecialiseerd in wetenschappelijke dwalingen. Wetenschappers zijn net mensen en zien soms liever wat ze willen zien, dan wat er echt is. Soms omdat ze een bepaald belang dienen, soms gewoon omdat ze te verliefd zijn op hun eigen vooroordelen. Toen ik een paar jaar had geschreven over slordige natuurkundigen, wees iemand me op de voedingswetenschap. Ze zei: ‘Als je een tak van wetenschap zoekt waar ze er echt een potje van maken, dan moet je eens gaan neuzen in het onderzoek naar voeding, overgewicht en hart- en vaatziekten.’ Wat ik aantrof tart elke beschrijving. De huidige voedingsleer is geen wetenschap, maar een middeleeuwse godsdienst.”

Je zegt dat we niet dik worden omdat we te veel eten. Leg uit.

“Er zijn talloze studies die duidelijk laten zien dat sommige mensen op een bunkerdieet van zeg 5000 kcal nauwelijks aankomen, terwijl anderen nauwelijks afvallen op een hongerdieet van zeg 1700 kcal; bij gelijke activiteit. Het zijn dus niet primair de calorieën die maken dat we dik worden of afvallen. Wetenschappers weten al zeker 70 jaar dat gewichtsregulatie hormonaal gestuurd wordt.”

Wat gebeurt er dan bij mensen die dik worden?

“Je kunt alleen vet opslaan als er veel van het hormoon insuline in je bloed circuleert. Insuline is een pakhuishormoon: het zorgt ervoor dat voedingsstoffen worden opgeslagen, voornamelijk in de vorm van vet. Je hebt heel kleine beetjes insuline nodig, maar als je voortdurend meelproducten en suiker eet, of suiker drinkt in de vorm van frisdrank, pompt je alvleesklier voortdurend insuline in de bloedbaan. Dat is niet normaal. Al die insuline zet de sluisdeuren naar de vetcellen in één richting open. Het vet kan er in, maar er niet meer uit.”

Maar als je meer beweegt, dan gebruik je dat vet toch weer? Dan val je toch af?

“Bewegen is uitstekend, maar je moet niet de illusie hebben dat je er spectaculair van zult afvallen. Alle experts die ik sprak vertelden me dat het mensen niet lukt om af te vallen door meer te bewegen. Zelfs een studie onder 13000 fanatieke hardlopers liet zien dat de grote meerderheid elk jaar een beetje aankomt; zelfs degenen die vijf dagen per week 15 kilometer lopen. De reden ligt zo voor hand, dat niemand hem ziet: je krijgt honger en eet meer. En wat eten mensen? Voornamelijk zaken als pasta, sportkoekjes, pizza en brood, want dat is zogenaamd ‘gezond’. Maar al die extra koolhydraten gaan linea recta als vet naar de vetcellen, waar het vervolgens nog maar heel moeilijk uitkomt. Nogmaals, de insuline houdt het vet daar gevangen. Je kunt er niet meer bij.”

Je stelt dat dikke mensen niet dik zijn omdat ze te weinig bewegen, maar dat ze te weinig bewegen omdat ze dik zijn…

“Ja. Dikke mensen worden lethargisch en niet omdat ze ‘lui’ zijn. Obesitas is een ziekte van overdreven vetopslag. Dikke mensen hebben bij wijze van spreken voor maanden energie aan hun lijf, maar hun lichaamscellen kunnen er niet bij. Die verhongeren. Het energiegebrek is zo nijpend dat ze zelfs hun eigen spieren opeten. Het gevolg is dat deze mensen het koud krijgen, zo weinig mogelijk bewegen, kortom dat ze alles doen om energie te besparen. Ze zijn vet en ze lijden honger. De enige manier om ze te helpen, is de hormoonbalans te herstellen. Ervoor te zorgen dat de overvloedige stroom insuline stopt. En dat doe je door voornamlijk goede in plaats van slechte calorieën te eten. In de onderzoeken die zijn gedaan, zie je dat mensen vervolgens binnen een dag weer spontaan lichamelijk actief worden.”

De hersenen hebben toch glucose nodig om te functioneren?

“Zeker, maar het lichaam houdt de bloedsuikerspiegel uitstekend op peil, zelfs als je helemaal geen koolhydraten binnenkrijgt. Bovendien werken de hersenen en het hart nog effeciënter op ketonen, afbraakproducten van vetten die in geringe hoeveelheden ontstaan als je weinig suikers binnenkrijgt. Eskimo’s leven tijden achtereen zonder koolhydraten en ondervinden daar geen enkel nadeel van.”

Waarom wordt deze kennis niet toegepast?

“Tot ongeveer de jaren ’60 was dit alles tamelijk onomstreden. Mensen met een gewichtsprobleem werden door hun dokter op een koolhydraatbeperkt dieet gezet en iedereen zag dat het werkte. Toen slaagde een groepje onvoorstelbaar ambitieuze en eigenwijze wetenschappers erin de instanties ervan te overtuigen dat hart- en vaatziekten veroorzaakt worden door vet in het algemeen en verzadigd vet in het bijzonder. Een absolute dwaling, waar geen sliertje bewijs voor is, maar het gevolg was dat vet werd gedemoniseerd en mensen het advies kregen om veel complexe koolhydraten te eten. Parallel daarmee zag je dat we met z’n allen vetter werden. Het ironische is dat ongeveer op hetzelfde moment ook werd ontdekt dat hart- en vaatziekten juist worden veroorzaakt door de overdreven hoeveelheid geraffineerde koolhydraten in onze voeding en dat een hoog aandeel vet feitelijk juist beschermt. Maar de wetenschappers die dat vaststelden, zaten met een onmogelijke boodschap. Ik sprak voor mijn boek met een prominente onderzoeker uit Stockholm. Hij zei: ‘Pasta, rijst, koek, brood, gebak, suiker, dat zijn de items die voor een gevaarlijk cholesterolprofiel zorgen. Die overgewicht, diabetes en hartziekten veroorzaken. Tenzij je er heel matig mee bent. Dat is zo klaar als een klontje. Ik mag dat gerust constateren in wetenschappelijke artikelen die niemand leest, maar ik moet het niet in mijn hoofd halen om het in het openbaar te zeggen’.”

Worden wetenschappers gemuilkorfd?

“Niet letterlijk. Maar ze kunnen niet openlijk zeggen waar het op staat. Namelijk dat mensen minder geraffineerde koolhydraten en vooral minder suiker moeten eten om hun risico op overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten te verkleinen. Als ze dat doen, liggen ze er uit.”

Dan de hamvraag. Wat zijn goede calorieën? Wat raad je de lezeressen aan te eten?

“Slechte calorieën zijn items die de insulineproductie stimuleren. Alles wat rap wordt omgezet in glucose. Als je slank bent en volop energie hebt, heb je waarschijnlijk het geluk dat je extreem goed met suiker omgaat. Als je moet lijnen om overgewicht te voorkomen, heb je vrijwel zeker een insulineprobleem. En dan doe je er toch het verstandigst aan om geconcentreerde koolhydraten te ontwijken. Je hoeft niet direct Atkins te gaan doen. De mens heeft gedurende zijn ontwikkeling vrijwel altijd koolhydraten gegeten. Dokters die in de vorige eeuw in de koloniën werkten, rapporteerden onafhankelijk van elkaar dat groepen die geen overgewicht, kanker en hart- en vaatziekten hadden, hun sublieme gezondheid verloren zodra de suikerconsumptie de twintig kilo per persoon per jaar overschreed. Het gaat om die grens. Nederlanders gebruiken nu ongeveer 40 kilo per persoon per jaar. Wat ik zelf eet? Vis, groenten, fruit, noten, eieren, boter, olijfolie, ongezoete zuivelproducten… Ik denk dat de lezeressen zelf slim genoeg zijn om te experimenteren. Probeer het maar eens een week. Je krijgt energie voor tien, hongeraanvallen verdwijnen en je wilt nooit meer terug!”

Naschrift: Meer over Gary Taubes voor de nieuwkomers.